Felietony 2023

UPARTY CZARNY SKOCZEK czyli Stockfish znów ujawnia prawdę

W lipcu 1970 r. w węgierskim mieście Debreczyn odbył się IV Memoriał Gezy Maroczy'ego. Udział 4 arcymistrzów i kilku mistrzów międzynarodowych spowodował, iż w turnieju osiągalna była norma arcymistrzowska (której nota bene nie uzyskał nikt) oraz norma na mistrza międzynarodowego - w owym czasie tytuł ten jeszcze bardzo się liczył, stanowił bowiem "przepustkę" do bardzo wielu turniejów międzynarodowych.
Impreza zakończyła się wspólnym zwycięstwem W. Sawona (ZSRR) i I. Bileka (Węgry) - po 10 p. z 15, przed E. Gufeldem (ZSRR) i Z. Ribli (Węgry) - po 9 p. Miejsca 5-8 podzielili A. Sydor (Polska), A. Hennings (NRD), A. Zajcew (ZSRR) i U. Andersson (Szwecja) - wszyscy po 8,5 punktu. Ribli, Sydor i Andersson wypełnili normę na tytuł mistrza międzynarodowego. Andrzej Sydor z Lublina pokonał "w dobrej partii" (jak sam oświadczył) byłego wicemistrza ZSRR Aleksandra Zajcewa, ale z niewiadomych powodów nie pochwalił się nią na łamach miesięcznika "Szachy".
Obszerną analizę zakończenia swojej partii z Arturem Henningsem opublikował w numerze 1/1971 miesięcznika "Szachmatnyj biuletien" arcymistrz Eduard Gufeld, już wtedy sławny z powodu fanatycznego przywiązania do obrony królewskio-indyjskiej. Jego artykuł postanowiliśmy poddać badaniu z pomocą programu Stockfish - "wiernego druha" każdego publicysty szachowego. I znów okazało się, że bezduszna maszyna znacznie lepiej radzi sobie z analizą od człowieka; nawet wtedy, gdy pozycja nie jest specjalnie skomplikowana.

Gufeld, Eduard - Hennings, Artur
Debrecen 1970

Względnie szybko wygrywało 1.Gb7 Sg5 2.Gg2 Sf7 3.gxh5 Sd6 4.Kb6 Sxf5 5.Kxa5. Mając do wyboru kilka posunięć gońcem (np. na d5, e4 i g2), Gufeld zdecydował się na to ostatnie.
1.Gg2 hxg4 2.hxg4 Sh6 3.Gf3 e4 4.Gxe4 Sxg4 5.f3 Se5 6.Kb5 Kd6 7.Kxa5 Sd7 8.b4 Kc7 9.Kb5 Kd6 10.f4 Kc7

"Następuje czas, gdy goniec pokazuje swoją przewagę nad skoczkiem" - pisał Gufeld. Tymczasem analiza dowodzi, że na taki wniosek jest zbyt wcześnie.
11.Gc6 Sb6 12.Kc5 Sc8 13.Ge4 Se7 14.Gc2 Sc8 15.Kd5 Sb6+ 16.Ke6 Sc4 17.Kf7 Kd6 18.Kxg7 Ke7

"Ustępując w 55. posunięciu z jednej rubieży obronnej, czarne zbudowały drugą. Aby ją przełamać, białe muszą ... rozwiązać studium. Zatrzymajmy się nad planem uzyskania wygranej. Białe chcą powtórzyć manewry, które wykonały pomiędzy ruchami 11.Gc6 i 15.Kd5. Wówczas ich przedarcie się z centrum do piona f6 powinien okazać się rozstrzygającym. Ponadto, jeśli białe zdołają zabrać piona f6 kosztem piona b7 i nie dopuścić przy tym czarnego króla na pole f8, zwycięstwo zostanie osiągnięte. Dodajmy jeszcze, że jeśli białe będą zmuszone do przesunięcia piona na b5, a pole b6 będzie kontrolowane przez czarnego skoczka, to remis stanie się oczywisty" - kontynuował Gufeld.
19.Kg6 Sb6 20.Ge4 Po 20.Gb3 powstałaby taka sama pozycja, jak po 26. posunięciu.
20...Sa4 21.Kh5 Kd6 22.Gf3 Sb6 23.Kg6 Ke7 24.Ge4 Sa4 25.Gd5 Sb6 26.Gb3 Sd7 27.Kh5 Sb6 28.Kg4 Kd6 29.Kf3 Kc6 30.Gf7 Kb5 31.Kg4 "Taktyka lekkich ukłuć. Plan wygranej sprowadzał się do takiej gry" - pisał Gufeld:
31.Ke4 Kxb4 32.Kd4 Kb5 33.Ge8+ Kb4 34.Gh5 Kb5 35.Gf3 Kb4 36.Gh1

DIAGRAM ANALITYCZNY 1

36...Kb5 (BŁĄD NR 1 - niestety Gufeld w tym miejscu swojej analizy zaproponował dla czarnych przegrywający ruch. Remisuje 36...Sa4! 37.Gg2 Sc3 38.Gb7 Se2+ 39.Ke4 Kc5 40.Kf3 Sd4+ 41.Kg4 Kd6 i o wygranej białych nie ma mowy.)
37.Gg2 Kb4 38.Gf1

DIAGRAM ANALITYCZNY 2

"Tę pozycję uważałem za wygraną" - pisał Gufeld i tutaj z jego oceną należy się zgodzić. Ciąg dalszy mógł wyglądać następująco:
A/ 38...Sa4 39.Kd5 Kc3 40.Ke6 Kd4 41.Kxf6 Sb6 42.Gg2 Ke3 43.Ke6 Kxf4 44.f6 +-
B/ lub 38...Sd7 39.Kd5 Sf8 40.Kd6 Kc3 41.Ke7 Sh7 42.Kf7 Kd4 43.Kg8 Ke4 44.Gh3 +-;
C/ albo 38...Kb3 39.Kc5 Sc8 40.Gc4+ Kc3 41.Ge6 Sa7 42.Kb6 +-
31...Kc6 "Teraz złe jest 31...Kxb4 ...

DIAGRAM ANALITYCZNY 3

... z powodu 32.Kh5" - stwierdził Gufeld.
Jest to BŁĄD NR 2, gdyż następuje wtedy 32...Kc5 33.Kg6 Kd6 34.Kxf6 Sd7+ 35.Kg6 Ke7 36.Kg7 Sf6 (diagram)

DIAGRAM ANALITYCZNY 4

Białe nie są w stanie przełamać blokady na polu f6 - nierozegrana. Wracamy do tekstu partii.
32.Ge6 Kd6 33.Gb3 Sd7 34.Kf3
Gufeld opatrzył ostatni swój ruch znakiem zapytania i pisał: "Przy pomocy 34.Ge6 Sb6 35.Kf3 Kc6 36.Ke4 Kb5 37.Kd4 Kxb4 38.Gf7 ...

DIAGRAM ANALITYCZNY 5

... należało sprowadzić grę do wyżej wskazanego wariantu".
Najwidoczniej arcymistrz uważał końcową pozycję podanego wariantu za wygraną dla białych, a tymczasem jest to BŁĄD NR 3 - czarne utrzymują remis: 38...Sa4! (znów skoczek skacze na pole a4) 39.Kd5 Sc5 40.Kd6 Sd3 41.Ke6 Kc5 42.Kxf6 Sxf4 43.Kg5 Sd3 44.f6 Kd6 45.Ga2 Se5 46.Kf5 Sc6 47.Kg6 Se5+ 48.Kg7 Kd7.

DIAGRAM ANALITYCZNY 6

Wracamy do partii.
34...Sb8 35.Gc4 Lub 35.Ke3 Sc6 36.b5 Se7 37.Gc2 Kc5 38.Gd3 Sd5+ 39.Kf3 Se7 i czarne bronią swojej fortecy.
35...Sc6 36.b5 Se7 37.Ke4 Sc8 38.Kd4 Sb6 39.Ge6 Sa4

Gufeld męczył przeciwnika aż do 108. posunięcia, ale w końcu musiał pogodzić się z remisem (1/2). Jak udowodnił Stockfish, w bardzo wielu pozycjach goniec nie potrafił wykazać swojej przewagi nad krótkonogim skoczkiem.

Tomasz Lissowski