Felietony 2017

Święty Jan Kapistran a sprawa szachów

Kilka lat temu, podczas zwiedzania Pałacu Królewskiego (pałac Spätgenów) we Wrocławiu – rezydencji pruskich królów z dynastii Hohenzollern, a obecnie siedziby Muzeum Miejskiego Wrocławia (w tym Muzeum Sztuki Medalierskiej), który po długotrwałym remoncie zachwyca zbiorami sztuki i rzemiosła artystycznego, dostrzegliśmy na ścianie miedzioryt podpisany tak:

G. Boettger senior, miedzioryt z 1808r.
Jan Kapistran we Wrocławiu
Bilder aus der schlesischen Geschichte

Naszą uwagę, a jakże by inaczej, zwrócił motyw szachowy – na miejskim placu zgromadził się wielki tłum, przed którym leżał stos rzeczy siejących zgorszenie: karty do gry, teatralne maski, lustra i pudła szachownic.

Dopiero niedawno przeczytaliśmy nieco o pobycie w mieście nad Odrą charyzmatycznego zakonnika, którego postać i działalność do dziś budzi wielkie emocje.

Z Wikipedii:
Jan Kapistran, wł. Giovanni da Capestrano (ur. 24 czerwca 1386 w Capestrano w Abruzji, zm. 23 października 1456 w mieście Uliak nad Dunajem) – franciszkanin obserwant (OFM), kaznodzieja, założyciel klasztorów Braci Mniejszych Obserwantów, święty Kościoła katolickiego.
(…)

Jak to miało miejsce w średniowieczu, św. Jan wziął swoje nazwisko od nazwy miejscowości, w której przyszedł na świat – Capestrano w diecezji Sulmona w Abruzji, w Królestwie Neapolu. Ojciec świętego przybył do Włoch z dworem andegaweńskim Ludwika I Andegaweńskiego, króla Neapolu. Jan z Kapistranu, studiując prawo na uniwersytecie w Perugii, uczęszczał na wykłady Baldusa de Ubaldis. Był żonaty i piastował urzędy w miejskim magistracie. W 1412 król Neapolu Władysław Andegaweński mianował go gubernatorem Perugii, niespokojnego lenna papieskiego, które potrzebowało silnej ręki, by zaprowadzić w nim porządek. Gdy w 1416 wybuchł spór pomiędzy Perugią i Sigismondem Pandolfim Malatestą Jan z Kapistranu został wysłany jako ambasador, by uzgodnić warunki pokoju. Malatesta uwięził go jednak. W czasie pobytu w niewoli Jan postanowił oddalić swą małżonkę, z którą małżeństwo nigdy nie zostało skonsumowane. Rozpoczął również studiować teologię.
(…)

Między 14 lutego a 27 kwietnia 1453 roku Kapistran przebywał we Wrocławiu jako „inkwizytor generalny”, gdzie wygłaszał po trzy kazania dziennie. Prawdopodobnie wygłaszał je po łacinie, które były tłumaczone na niemiecki i czeski. Jego kazania porywały ludzi do tego stopnia, że 22 lutego na Placu Solnym mieszczanie spalili na stosie takie zbytki jak lustra, maski, kości, karty do gry i szachy.

Wrocławskie kazania Kapistrana, częściowo skierowane przeciwko Żydom i judaizmowi, doprowadziły do wygnania z miasta ludności żydowskiej i do spalenia na stosie 41 wrocławskich Żydów.
(…)

W 1453 roku na prośbę Zbigniewa Oleśnickiego i króla Kazimierza IV Jagiellończyka, przybył do Krakowa gdzie głosił kazania na Rynku Głównym i w kościele Mariackim wzywając do pokuty i naprawy życia. W następstwie kaznodziejskiej działalności około 100 mieszkańców Krakowa zdeklarowało chęć wstąpienia do obserwanckiej gałęzi Zakonu Braci Mniejszych, dając początek nowej wspólnocie zakonnej. W 1454 roku powstał dla niej, dzięki kardynałowi Oleśnickiemu, który ofiarował miejsce pod Wawelem, klasztor i kościół pw. św. Bernardyna ze Sieny.
(…)

Po upadku Konstantynopola, gdy Mehmed II Zdobywca zagrażał Wiedniowi i Rzymowi, papież Kalikst III wysłał Jana z Kapistranu, by zorganizował krucjatę przeciwko muzułmanom. W 1454 udało mu się zebrać sporą armię i pomaszerował na Belgrad. W 1456 walcząc u boku Jana Hunyady’ego padł ofiarą zarazy. Zmarł w pobliżu Ilok 23 października 1456.

Tyle wikipedia.
Redaktorzy „Vistuli” nie zamierzają nikomu narzucać swojego zdania na temat oceny historycznej postaci Jana Kapistrana – był dzieckiem swojej epoki, to rzecz pewna. Zapamiętujemy wszakże, że szachy, podobnie do luster, masek i kart do gry, w obiegowej opinii mogą kojarzyć się z grzechem.