Felietony 2019
POGROMCA KASPAROWA ODCHODZI (cz. 1)
Po nieudanym występie na turnieju w Wijk aan Zee rosyjski arcymistrz Władimir Kramnik w styczniu tego roku ogłosił zakończenie kariery wyczynowej.
„Moja motywacja w ostatnich miesiącach bardzo podupadła” – powiedział w wywiadzie były mistrz świata – „a teraz chciałbym się skupić na projektach, nad którymi ostatnio pracowałem, które dotyczą rozwoju szachów wśród dzieci oraz edukacji”. Kramnik nie opuszcza zatem świata szachów, nie wyklucza udziału w turniejach gry przyspieszonej i w imprezach popularyzujących grę, ale definitywnie wycofuje się z wyścigu o koronę mistrza świata. Tym samym ze sceny schodzi ostatni z Trzech Panów „K” – Karpow, Kasparow, Kramnik.
Arcymistrz liczy zaledwie 43 lata, ale należał do światowej elity nieprzerwanie przez ćwierć wieku, mistrzem świata był przez lat siedem, więc nadarza się dobra okazja, by pokazać postać sympatycznego „Vlada” w sposób bardziej systematyczny, w ciągu kilku artykułów.
Władimir Borysowicz Kramnik urodził 25 czerwca 1975 roku w Tuapse, prowincjonalnym mieście na wybrzeżu Morza Czarnego, niedaleko kurortu Soczi i granicy z Gruzją. W rodzinie panowała artystyczna atmosfera: ojciec Władimira jest malarzem i rzeźbiarzem, matka Irina Fiedorowna (o korzeniach ukraińskich; ukończyła konserwatorium we Lwowie) – nauczycielką muzyki.
Niewiele brakowało, by czternasty mistrz świata nosił nazwisko Sokołow. Jego ojciec Borys Pietrowicz urodził się jako Sokołow. Ale wybuchła wojna, dziadek Sokołow poszedł na front i podczas walk zaginął bez śladu. Po wojnie babcia wyszła po raz drugi za mąż i przybrała nazwisko drugiego męża – Kramnik, nadając je również synowi Borysowi.
Dodajmy w tym miejscu, że w tej historii istnieje wyraźny „polski ślad”. W Polsce mieszka kilkadziesiąt osób o tym samym nazwisku, wszyscy na tzw. Ziemiach Zachodnich, więc niewątpliwie ich przodkowie zamieszkiwali na kresach. Ponadto - na historycznym pograniczu Suwalszczyzny i Mazur, niedaleko najgłębszego polskiego jeziora Hańcza znajduje się miejscowość Kramnik, dziś niestety zanikająca, bo rolnictwo przestało się tam opłacać, łąki i pola zarasta las. Miłośnicy genealogii mogą zbadać, co łączy przybranego dziadka Władimira Kramnika z Pierwszą Rzeczypospolitą.
Jeszcze w wieku przedszkolnym chłopiec opanował zasady gry, a niebawem zaczął studiować partie z książek o Karpowie, Alechinie i Capablance. „W wielu lat 7 zdobyłem pierwszą kategorię i byłem święcie przekonany, że zostanę szachistą” – wspominał. Już wtedy konsultacji udzielali mu trenerzy – Aleksiej Osaczuk i bardziej znany Orest Awierkin, ongiś sekundant Lwa Poługajewskiego i uczestnik finałowych turniejów o Mistrzostwo ZSRR. Wkrótce Władimir wygrał szachowe mistrzostwa Tuapse dla dorosłych i stał się lokalną znakomitością. Dysponował świetną pamięcią, program szkolny przeskakiwał milowymi krokami, w wieku 13 lat miał już tytuł mistrza i zagrał symultanę „na ślepo” na 20 szachownicach. Ale mimo wszystko dalszy rozwój młodego talentu stał pod znakiem zapytania, bo leżące przy granicy z Gruzją miasto Tuapse było pod każdym względem „prowincją”, a prawdziwi trenerzy i prawdziwe kluby znajdowały się gdzie indziej, w dużych miastach, a najlepsi – w Moskwie i Leningradzie. Na szczęście pewien fanatyk szachów, działając na własną rękę, wysłał do byłego mistrza świata Michaiła Botwinnika list, w którym przytoczył około dziesięciu partii młodego kandydata na mistrza i zasugerował przyjęcie Kramnika do „wylęgarni talentów”, jaką była działająca od wielu lat „szkoła Botwinnika” – wcześniej uczęszczali do niej Karpow, Bałaszow, Timoszczenko, Jusupow, Dołmatow, Kasparow i wielu innych. Botwinnikowi wystarczyło przejrzenie kilku tylko partii Kramnika, by podjąć decyzję: „tego chłopca koniecznie trzeba brać”. Uczestnictwo w zjazdach Szkoły, podczas których głównym wykładowcą był sam Kasparow, a wśród słuchaczy m. in. Swidler, Szirow, Rublewski i Akopian, odegrało w rozwoju Mistrza z Tuapse rolę nadzwyczaj pozytywną. Ojciec Władimira, by wspomóc proces szkolenia syna, porzucił stałą pracę i brał do wykonania małe „fuchy”, dające się zrealizować w krótkim okresie czasu.
Efekt był piorunujący – w 1990 r. 15-letni Kramnik został wicemistrzem Federacji Rosyjskiej, rok później – mistrzem świata juniorów U-18 (remis z naszym Arturem Jakubcem), a następnie podzielił miejsca 1-3 na turnieju otwartym w Dortmundzie. W 1992 r. Władimir z inicjatywy Kasparowa i Razuwajewa został włączony do reprezentacji Rosji (już nie Związku Radzieckiego!) i grając na szachownicy pierwszego rezerwowego uzyskał podczas Olimpiady Szachowej w Manili fantastyczny wynik 8,5 z 9 partii; obok świetnej gry Kasparowa (8,5/10) był to główny fundament przygniatającego zwycięstwa „zbornej”. Na marginesie zauważmy, że polska drużyna zajęła w Manili zawstydzające 32 miejsce ...
Charakteryzując świetną grę debiutanta, kapitan drużyny rosyjskiej arcymistrz
Siergiej Makaryczew napisał:
Główna osobliwość gry Kramnika, czyli połączenie siły i harmonii, z pozoru odbiera jej
indywidualny rys, jakże typowy dla młodych szachistów. W komentowanej partii (z Litwinem Z.
Lanką – przyp. aut.) białe skoncentrowały figury w centrum, zastopowały kontrgrę przeciwnika,
poświęciły pozycyjnie figurę i zakończyły partię bezpośrednim atakiem. Komentarza domaga się
tylko jedna okoliczność – zwykli śmiertelnicy (a to i nie wszyscy!) zaczynają tak grać około
trzydziestego roku życia...
Droga do wielkiej kariery szachowej była otwarta.
(koniec cz. 1)
© Tomasz Lissowski
I. Odesski – W. Kramnik [A52]
Samtredia 1987
1.d4 Sf6 2.c4 e5 3.dxe5 Sg4 4.Sf3 Gc5 5.e3 Sc6 6.Sc3 0–0 7.Ge2
Sgxe5 8.0–0 Sxf3+ 9.Gxf3 Se5 10.Ge2 We8 11.b3 (lepsze 11.a3!
a5 12.Wb1). 11...a5 12.Gb2 Wa6! 13.Hd5 Ga7 14.Se4 Wae6 Obie strony naśladują grę z partii Oll - Romero, Groningen 1984/85.
15.Sg3 d6 16.Hxa5 Gb6 17.Hc3 Wh6 18.Wfd1 Hh4 19.Sf1 Wg6 20.b4? Zbyt wolna próba wyłączenia gońca z gry.
20...Gg4! 21.Gxg4 (21.Hd2? Sf3+!)
21...Wxg4 22.c5?
25...Sf3! 0–1
M. Tatajew – W. Kramnik [A81]
Belgorod (open) 1989
1.d4 f5 2.g3 Sf6 3.Gg2 g6 Wariant leningradzki w
obronie holenderskiej był ulubionym orężem Wladimira przy grze czarnymi
na początku jego kariery, ale wkrótce ustąpił miejsca wariantowi
Botwinnika w słowiańskiej. 4.Sf3 Gg7 5.0–0 0–0 6.Sbd2 d6 7.c3 Kh8 8.We1 Sc6 9.e4 e5 10.dxe5 (trochę lepsze 10.exf5 gxf5 11.dxe5).
10...dxe5 11.Hb3 (11.exf5 e4!).
11...f4 12.gxf4 Sh5 13.f5 (lepsze 13.Sxe5).
13...Sf4 14.Sf1 Jeśli 14.fxg6, to 14...Hf6 15.Gf1 Hxg6+ 16.Kh1 Gh3 itd.
14...Sxg2 15.Kxg2 gxf5 16.exf5 Gxf5
17...Hd7 18.Sg1 Ge6 19.Hb5 Gd5+ 20.f3 Wxf3 Takie uderzenia znajdował mały Kramnik w sekundę.
21.Sxf3 Hg4+ 0–1
W. Kramnik – Z. Lanka [E81]
Manila (olimpiada) 1992
1.d4 Sf6 2.c4 g6 3.Sc3 Gg7 4.e4 d6 5.f3 0–0 6.Ge3 Sbd7 7.Hd2
c5 8.d5 Se5 9.Gg5 Sfd7 10.Gh6 Gxh6 11.Hxh6 a6 12.h4 f6 13.Hd2 Ha5 14.f4
Sf7 15.Sf3 Wb8 16.a4 Sb6 17.Gd3 Gg4 18.Sh2 Gd7 19.b3 Kh8 20.0–0 Sa8
21.Hb2 Wg8 22.Sf3 Gg4
23...Gxf3 24.exf6! Niespodzianka dla przeciwnika; białe poświęcają figurę, licząc na siłę swoich centralnych pionów oraz uwzględniając fakt, że czarny hetman, wieża i skoczek nie uczestniczą w grze.
24...Gg4 25.fxe7 Wg7 26.Se4 Sc7 27.Sf6 Gh5 28.Wae1 Naturalne 28.g4 Gxg4 29.Sxg4 We8 30.Wae1 też jest bardzo dobre. Przewaga białych już wystarcza do wygranej.
28...Se8 29.Sd7 Wa8 30.f5 g5 Nie pomaga 30...gxf5 31.Gxf5 Sh6 32.We3!
31.hxg5 Sxg5 32.f6 Wf7 33.Gf5 Sc7
W, Kramnik – J. Nunn
Manila (olimpiada) 1992
27...Kxh7 28.gxf6 exf4 29.e5 Kh6 30.Sxf4 Gxe5 31.Wxe5 Wxd7 32.Gxd7 Wxe5 33.f7 1–0
Vistula Chess Monthly
