Kontynuujemy publikację wspomnień arcymistrza Tartakowera, które ukazały się ponad pół wieku temu w szwedzkim miesięczniku "Tidskrift for Schack". Tłumaczenie i redakcja - Feliks Przysuski.
Na moją propozycję remisową w Dreźnie 1926 Nimzowitsch odpowiedział
cudacznie:
- Rezerwuję sobie prawo odpowiedzenia na Pańską propozycję w terminie
późniejszym.
Ta przesycona pewnością siebie odpowiedź podnieciła mnie do tego stopnia, że wybrałem silną kontynuację i ... przegrałem partię. Wygląda na to, że Nimzowitsch miał rację w swoim psychologicznym zagraniu.
Przed ostatnią runda turnieju w Budapeszcie 1928 Capablanca zapewnił sobie pierwsze miejsce. Zupełnie oficjalnie, tzn. za wiedzą i zgodą kierownictwa turnieju ustalił remis w partii z Vajdą, gdzie dysponował białymi. W tej sytuacji zaprotestował - co prawda nieskutecznie - Marshall, bo tracił teoretyczną choćby szansę dopędzenia Capablanki.
(Tu pamięć zawiodła arcymistrza, bowiem układ kolorów był inne: Vajda - Capablanca, Budapeszt 1928; 1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Sc3 Sf6 4.Gb5 Gb4 5.0-0 0-0 6.d3 d6 7.Gg5 Gxc3 8.bxc3 He7 9.Gxc6 bxc6 10.Wb1 h6 11.Gxf6 Hxf6 12.Sd2 Ge6 13.Wb7 Wfb8 14.Hb1 1/2. Nie zmienia to oczywiście istoty wywodów Tartakowera - przyp. FP).
Kiedy rok później Capablanca znów wystąpił na turnieju w Budapeszcie, szybko pokonał Vajdę, by w ten pośredni sposób, powiedzmy, wykazać swoją "fair play" rok wcześniej. (Jak rozumiem, Capablanca chciał w ten sposób pokazać, że godząc się na remis robił Vajdzie uprzejmość, natomiast nie powodował nim strach przed przegraną w ostatniej rundzie i ewentualnym podzielenie pierwszej nagrody z Marshallem - przyp. FP).
Podręcznikowy przykład dominacji skoczka nad pasywnym gońcem.
19.Sd4 19...a6 20.h4 h6 21.f4 Kd6 22.Gxa6 Gc8 23.Gd3 Gd7 24.Gf5 Gc6 25.a4 g5 26.a5 Sa8 27.g4 Sc7 28.h5 gxf4 29.exf4 Sb5 30.Sxb5+ Gxb5 31.Wc8 Ge8 32.b4 Wg8 33.b5 1-0.
Teraz opiszę przedziwną propozycję remisową, która została
przekazana drogą pośrednią i którą można zaliczyć do kategorii
"wpadek".
W ósmej rundzie turnieju w San Remo 1930 spotkałem się z Alechinem,
który mając 6,5 punktu z 7 partii prowadził zdecydowanie, podczas gdy
ja z dorobkiem 4,5 p szedłem na drugim miejscu i mogłem liczyć na
przyzwoitą lokatę końcową. Partię grałem czarnymi, więc nie odważyłem
się na żadne eksperymenty i grałem tak, jak mi podpowiadał zdrowy
rozsądek turniejowy.
Po wykonaniu posunięcia 19...Sf6 zadowolony z siebie spacerowałem po
sali. Zamierzałem odeprzeć ataku przeciwnika i utrzymać piona.
W tym momencie podszedł do mnie dziennikarz szachowy dr Adolph Seitz i
powiedział, zapewne w dobrej wierze, iż Alechin nie gra na wygraną, a
według jego, tj. Alechina oceny pozycja nosi charakter remisowy.
Podchodząc do szachownicy zauważyłem, że Alechin zagrał
oczekując odpowiedzi 21.Sxe4 (słabsze byłoby oczywiście 21.Sh3, jak
i 21.Sf7+ Kh7 22.Se5 Ge6 z następnym Ge6-d5 i utrzymaniem piona)
21...Sxe4 22.Gxe4 Hxe4 23.Wf8+ Kh7 24.Hg8+ Kg6 25.Hf7+ Kh7 i remis.
Tymczasem Alechin zagrał genialnie:
Białe stoją lepiej z powodu oddalenia czarnego króla. Alechin grał dalej znakomicie i zwyciężył po 50. ruchu. Mogłem wszystkiego tego uniknąć, gdybym nie liczył się z pokojowym nastrojem mojego przeciwnika. Znacznie lepsze było: 20...g6 21.Hf7 Hxf7 22.Sxf7+ Kg7 23.Sd6 b6 24.Sxe4 Sxe4 25.Gxe4 Gd7 26.Wc1 Wc8 27.Kf2 Kf6 i czarne mają co najmniej równą grę.
28...Wa8 29.Wa1 Wa5 30.Wa3 Kg6 31.h3 Kf5 32.Kf2 Se8? 33.Gxe4+! Gxe4 34.g4+ Kf6 (34...Kf4?? 35.Se6#)(Smysłow i Lewenfisz polecali 39...h4! z szansami na remis - przyp. FP)
40.a5 Wb5 41.a6 Wb8 42.a7 Wa8 43.h4 g5 44.hxg5 h4 45.Wa6 Kf7 46.Kf4 h3 47.Kg3 Kg6 48.d5 Kxg5 49.dxc6 Kf5 50.c7 1-0
Ta przegrana, którą odczułem jako trochę niesprawiedliwą, zachwiała moją duchową równowagą i zacząłem szybko zjeżdżać w dół tabeli turniejowej. Zyskałem za to dużo praktycznego doświadczenia i wkrótce mogłem zbierać tego plony. Na następnym turnieju w Nicei 1930, a później w Liege zdobyłem pierwsze miejsca. Wracając zaś do kwestii propozycji remisowych, to mam do nich zakorzenioną niechęć i uważam, że powinno się wszelkich rozmów o remisie przed 60. posunięciem.
Opracowanie: Feliks Przysuski
http://szachowavistula.pl/vistula/