Mistrz Waldemar Świć uczy
Nieprawidłowy debiut (45)
O swej namiętności do książek szachowych pisałem już wielokrotnie. Jedną z nielicznych, a istotnych pozycji w literaturze szachowej, której nie udało mi się "złowić" żadną miarą była "Die Hypermoderne Schachpartie" S.Tartakowera. Wydawnictwo Olimpia Press ( Moskwa 2005) zdecydowało się na wydanie tej bardzo zajmującej księgi ( w jęz. rosyjskim). Liczy sobie ona ponad 650 stron i zawiera obraz epoki, w której przyszło żyć i tworzyć Tartakowerowi. Obraz niezwykle barwny, także dzięki zdolnościom literackim autora.
Wraz z Nimzowitschem, Retim i Breyerem utworzył Tartakower "szkołę hypermodernistyczną" i we wspomnianej książce w komentarzach do partii zawarł jej przesłanie.
Aby nie rozwodzić się dłużej nad zasadami tej szkoły, powiem tylko, że inaczej podchodzili jej twórcy choćby do roli centrum. Otóż zamiast je zajmować pionkami, jak zalecali Steinitz i jego kontynuatorzy, próbowali kontrolować ten ważny obszar szachownicy przy pomocy figur.
Można zapytać: "Co nam dzisiaj po starych partiach, nieaktualnych ocenach wariantów?".
Można, ale lepiej przeczytać, a wtedy wszystko stanie się jasne.
Jak już pisałem: kultury szachowej nigdy za wiele.
Poniżej przedstawiam dwie partie Retiego, w których wykorzystałem komentarza Tartakowera, oznaczone (T). Z punktu widzenia starej szkoły były to oczywiście partie rozpoczęte nieprawidłowym debiutem. Pochodzą one z wspaniałego turnieju New York 1924.
Reti - Bogoljubow [A13]
New York, 1924
1.Sf3 Otwarcie to nazywamy dziś debiutem Reti, chociaż Tartakower przypisuje to pos. Zuckertortowi. 1...d5 Tu czarne mają do dyspozycji taki oto egzotyczny wariant: 1...b6 2.g3 Gb7 3.Gg2 d6 4.b3 e5 5.Gb2 f5 6.d4 e4 7.Sfd2 d5 8.c4 Sf6 (T)
2.c4 Inną, ciekawą możliwością jest tu 2.b4. 2...e6
Lasker wprowadził do praktyki turniejowej plan związany z wyprowadzeniem Gc8 poza pionki 2...c6 3.b3 Gf5 3.g3 Można także zaczynać od 3.b3.
3...Sf6 4.Gg2 Gd6 5.0-0 0-0 6.b3 We8 7.Gb2 Sbd7 8.d4!
Jedna z wielu ukrytych subtelności tego debiutu: w związku z tym, że czarne nie decydują się na działanie w centrum, białe zajmują ten obszar i przystępują do aktywnych działań.
Biały pionek wytwarza nacisk na oba skrzydła i wspomaga wszelkiego rodzaju przełomy , skutkiem czego czarne bardzo szybko znajdują się w przegranej pozycji (T).
8...c6 9.Sbd2! Se4 10.Se4 de4 11.Se5 f5
W rezultacie powstała pozycja typowa dla kamiennej ściany w obronie holenderskiej.
12.f3! Tego rodzaju rozbicie centrum dziś stało się tzw. prostym środkiem technicznym. A Reti musiał to sam wymyśleć!
12...ef3 13.Gf3! Hc7 14.Sd7 Gd7 15.e4 e5
To kontruderzenie nie może być dobre przy tak aktywnych figurach, jakie mają białe.
16.c5 Gf8 17.Hc2! ed4 18.ef5!
Jakże szybko białe figury rozegrały się!
18...Wad8 19.Gh5 We5 20.Gd4 Wf5 21.Wf5 Gf5 22.Hf5 Wd4 23.Wf1! Wd8
Lub 23...Ge7 24.Hf7+; 23...He7 24.Gf7+ Kh8 25.Gd5!!
24.Gf7+ Kh8 25.Ge8!! 1-0
Końcowa kombinacja występuje w każdym przyzwoitym podręczniku taktyki. Jak jednak widzieliśmy pokazanie tylko fragmentu tej partii jest barbarzyństwem.
Reti - Capablanca
New York 1924
1.Sf3 Sf6 2.c4! g6 3.b4
Pierwszy raz taka kolejność posunięć była zagrana w partii Nimzowitsch - Reti, Karlsbad 1923. Oczywiście solidniejsze było 3.b3.
3...Gg7 4.Gb2 0-0 5.g3 b6 6.Gg2 Gb7 7.0-0 d6 8.d3 Sbd7 9.Sbd2
Aktywniejsze było oczywiście 9.Sc3, ale Reti pozostaje wierny swemu ulubionemu ustawieniu.
9...e5 10.Hc2 We8
Czarne przygotowują e5-e4, ale białe bardzo zręcznie manewrują i nie jest tak prosto zrealizować to programowe uderzenie.
11.Wfd1! a5
Po natychmiastowym e4 Tartakower proponuje taki wariant:
11...e4 12.de4 Se4 13.Gg7 Kg7 14.Sd4 Sdf6 15.Hb2! z przewagą białych. Dlatego czarne przygotowują pole c5 dla skoczka.
12.a3 h6
Wyczekujące posunięcie. Może lepsze było 12...c5.
13.Sf1!
Błędem byłoby 13.Se5 Gg2 14.Sd7 Hd7 15.Kg2 We2. Teraz pionek e2 jest broniony.
13...c5
Zasługiwało na uwagę oswobadzające 13...e4.
14.b5
Wygranie pionka poprzez 14.ba5 Wa5 15.Se5 Gg2 16.Sd7 Gc6 17.Sf6+ Gf6 18.Gf6 Hf6 19.Hd2 h5 20.Wa2 Wea8 21.Wda1 b5 22.cb5 Gb5 prowadziło do bardzo niejasnej pozycji.
14...Sf8
Próba uwolnienia się poprzez 14...d5 prowadziła po 15.cd5! Sd5 16.e3 Hc7 17.Wac1 Hd6 18.S3d2 do przewagi białych.
15.e3 Hc7 16.d4 Ge4
Mimo wszelkich chytrości białym nie udało się sparaliżować figurowej gry przeciwnika.
17.Hc3
Ostrożniejsze było 17.Hc1, aby nie stawać na linii działania Gg7.
17...ed4 18.ed4 S6d7
Capablanca nie docenił możliwości taktycznych tkwiących w pozycji. Lepsze było 18...Se6! 19.Hc1 (19.d5 Sd5; 19.dc5 dc5 20.He1 Wad8) 19...Wac8 20.Se3. Warianty te potwierdzają problematyczny charakter posunięcia 17.Hc3
19.Hd2! cd4 Lepsze było 19...Wab8.
20.Gd4 Hc4 21.Gg7 Kg7 22.Hb2+! Kg8 23.Wd6 Hc5 24.Wad1 Wa7 25.Se3 Hh5. Lepsze było 25...h5.
26.Sd4!!
Tylko pozornie silne było 26.W1d5 Gd5 27.g4, gdyż Gf3 28.gh5 Gh5 dawało czarnym szanse na obronę.
26...Gg2 27.Kg2 He5
Po 27...We3 28.fe3 Hd1 29.Sf5! czarne zmuszone są oddać hetmana. Capablanca najwyraźniej pogubił się, a mógł jeszcze stawiać opór po 27...Se5! 28.Hb3 (28.He2 He2 29.Se2) 28...a4 29.Hd5. Pozycja czarnych jest trudna, ale po posunięciu w parti następuje szybka egzekucja.
28.Sc4 Hc5 29.Sc6 Wc7 30.Se3 Se5 31.W1d5!
czarne poddały się (1-0) z uwagi na wariant 31.W1d5 Sc4 32.Wc5 Sb2 33.Wc2 Sa4 34.Sd5 ze stratą wieży.
Myślę, że jeszcze niejednokrotnie powrócę do bogatych zasobów zawartych w książce Tartakowera.
Trener I klasy MF Waldemar Świć
http://szachowavistula.pl/vistula/
Copyright Adam Umiastowski & Tomasz Lissowski 2005
Pismo utworzone dnia 26-12-1997