Felietony 2020

DWA PRZYCZYNKI DO BIOGRAFII JANA KLECZYŃSKIEGO – SYNA

W zbiorze wspomnień Tadeusza Żeleńskiego "Boya" ("Boy o Krakowie", Wydawnictwo Literackie Kraków, opracowanie Henryka Markiewicza) znajdujemy dwie wzmianki poświęcone warszawskiemu literatowi i krytykowi (a zarazem szachiście) Janowi Kleczyńskiemu (1875-1939). Pod koniec lat 1930-tych, wspominając pierwsze lata XX wieku, Boy pisał:

Kogo by tu jeszcze wspomnieć?
A Jaś Kleczyński, czy pamięta jeszcze naszego preferansa? Jaś Kleczyński, nazwany nie wiadomo czemu przez Przybyszewskiego "Jasiu-Jasiu", poczciwy, lubiany przez wszystkich, małomówny, oddający się skrycie namiętności szachów. Pozostał najwierniejszy, gdy dom się rozbił, a Stach został osamotniony. Stach prócz wszystkich swoich namiętności nie miał jednej, nie grywał w karty; znał od biedy preferansa, i to licho. Kiedy został sam, zbiedzony, zaszyty w domu, aby nie widywać ludzi, nie mogący sypiać, odwiedzaliśmy go z Jasiem - Jasiem i łupiliśmy z nim całe noce w preferansa, ot, aby go rozerwać. Stach, znudziwszy się normalną partią, wprowadził taką modyfikację: kto był na ręku, miał prawo powiedzieć: merde! wtedy rzucało się karty i wszyscy płacili do puli. Pula rosła zawrotnie, a Stach za każdym wykrzykiem zaśmiewał się do łez. Rżnęliśmy w tę idiotyczną grę kilka nocy, zgrywając się na tysiące, płatne oczywiście na księżycu.

(str. 89, rozdział "Dzieci szatana")

Drugie znalezisko dotyczy okresu Dwudziestolecia. Kilkanaście tygodni temu w mojej skrzynce emajlowej pojawił się list. Pisał do mnie Ulrich Tamm, niemiecki miłośnik historii szachów, z którym już wcześniej korespondowałem, rzecz jasna na temat historii naszej ukochanej gry.

Dear Tomasz,

(...) Recently, I was trying to compile a file of early Cologne city championships and found that in the 1923/24 tournament Kleczynski (probably, Jan) from Warsaw participated. Attached are the two games of him I could find from the preliminaries plus a newspaper cut from Deichmann's column in Rheinische Volkswacht from 20.1.1924 stating that it would not be clear if Kleczynski could participate in the final round because of his possible return to Warsaw. After that he is not mentioned any more, even worse, there is no further mentioning of the tournament at all.
Do you have any information on this event. Did Kleczynski continue to play and, if so, was he successful?

Best regards
Ulrich

Odpisałem Ulrichowi, że w Polsce panuje całkowita niewiedza na temat występu Jana Kleczyńskiego w Kolonii; może również dlatego, że nie mieliśmy wówczas w kraju ani jednego periodyku szachowego, w którym taka informacja mogłaby zostać opublikowana i miałaby szansę dotrwać do naszych czasów. Podziękowałem ponadto za nadesłany materiał i teraz, za zgodą Ulricha Tamma, publikuję dwie partie.

Ulrich, vielen Dank!

Kleczyński,Jan - Heider,Heinrich [C79]
Koelner Verbandsturnier 1923/24
Kolonia, 23.11.1923

1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Gb5 a6 4.Ga4 d6 5.0–0 Sf6 6.d4 b5 7.Gb3 Sxd4 8.Sxd4 exd4 9.a4 Wszyscy świetnie znają pułapkę 9.Hxd4?? c5 10.He3 c4.
9...Gd7 10.f4 c5 11.e5 Sg8 12.Gd5 Wb8 13.He1 He7 14.Sd2 f5 15.e6 Gc8 16.Sf3 h6 17.axb5 axb5

18.Gd2 Zdobywa materiał 18.Ha5 Hd8 19.Ha7.
18...b4 19.Sh4 Hf6 20.c4 Se7 20...bxc3 21.bxc3 Se7 lepsze.
21.Wa7 Sxd5 22.cxd5 Ge7 23.g3 Gb7 24.He2 0–0 25.Hc4 Kh7 Właściwe było 25...g6 z następnym Hf6-g7.
26.Sf3 Hg6 27.Kf2 He8 28.h4 Hc8 29.Wfa1 Hc7? Lepsze 29...Gf6.
30.Sxd4! Gd8? Znów lepsze 30...Gf6 i jeśli 31.Sc6, to 31...Wa8.
31.Sc6 Pozycja białych jest wygrana.
31...Wc8 32.e7 Banalnie wygrywa 32.Hb5.
32...Gxe7 33.Wxb7 Hxb7 34.Wa7 Hb6 35.Wxe7 Wce8 36.He2 Wa8 37.He6 Wa2 38.Hd7 Wg8 39.Hxf5+ Kh8 40.Hb1 Energiczniejsze 40.We6.
40...Waa8 41.Ge3 Ha6 42.We6 Ha1 43.Hxa1 Wxa1 44.Wxd6 Wb1 45.Gxc5 Wxb2+ 46.Ke3 b3 Czarne nie widzą taktycznego uderzenia na motywie związania.
47.Gd4

47...Wg2 48.Wxh6 mat (1–0)

Źródło: "Koelner Schachzeitung" 1/1924, s. 9, courtesy: Ulrich Tamm.

Kleczyński,Jan - Schmidt,Christian [C70]
Koelner Verbandsturnier 1923/24
Kolonia, 1923

1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Gb5 a6 4.Ga4 b5 5.Gb3 Sa5? 6.0–0 Sxb3 7.axb3 d6 8.Sc3 Gb7 9.d3 Energiczniejsze 9.d4 lub 9.b4.
9...Sf6 10.h3 Ge7 11.Se2 0–0 12.Sh2 d5 13.f3?! Należało grać 13.exd5.
13...Gc5+ 14.Kh1 Hd6 15.g4?

15...Wad8? Wygrywa 15...dxe4 16.dxe4 Sxe4! 17.Hxd6 (po 17.He1 nastąpi 17...Hf6 lub 17...Sf6) 17...Sxd6 itd.
16.He1 dxe4 17.fxe4 Sxe4 18.dxe4 Gxe4+ 19.Sf3 Gxc2 Inna metoda uzyskania wygranej to 19...f5 20.Seg1 Hc6 21.Ge3 Gxf3+ 22.Sxf3 fxg4 23.Gxc5 Wxf3 24.Wxf3 Hxf3+ 25.Kg1 gxh3 –+.
20.Gg5 f6 21.Gh4 Gxb3 22.Sg3 Hc6 22...Gc4! 23.Se4 Hc6 –+.
23.Se4 Ga7 Wypuszcza część przewagi, lepsze 23...Gc4.
24.Wc1 Hb7 25.Sc5 Gxc5 26.Wxc5 Gc4 27.Wxc4 bxc4 28.Hc3 He4 29.We1 Hd3 30.Kg2 e4 Po 30...Hxc3 31.bxc3 Wd3 32.Wc1 a5 czarne powinny szybko wygrać.
31.Sg1 Wfe8 32.We2 e3 33.Ge1 He4+ 34.Sf3 Wd3 35.Ha5 Hc6 36.Gc3 Wed8 37.Hf5 Wd2 38.Kf1 Wd1+ 39.Kg2 W1d2 40.Kf1 W8d5 41.Hf4 Białe mogły próbować powtarzać posunięcia przez 41.Hc8+ Wd8 42.Hf5.
41...Wxe2 42.Kxe2 Wd3 43.Se1 Wd6 44.Kxe3 Hc5+ 45.Ke2 Hd5 46.Hf3 c6 47.Hxd5+ cxd5 48.Ke3 Kf7 49.Kd4 Ke6 50.Sg2 Wd7 51.Kc5 g5??

Fatalne posunięcie, które tworzy idealną placówkę dla białego skoczka. Od tego momentu wygrana czarnych jest już bardzo wątpliwa.
52.Se3 Wb7 53.Kc6 Wb5 54.Sf5 Wb8 55.Sd4+ Ke5 56.Sf5+ Ke6 57.Sg7+ Kf7 58.Sh5 Ke6 59.Gxf6 a5 60.Kc5 Wb3 61.Gc3 a4 62.Kd4 a3 63.bxa3 Wxa3 64.Sg7+ Kd7 65.Sf5 Wb3 66.Se3 Wb1 67.Kxd5 Wh1 68.Sxc4 Wxh3 69.Gf6 h5 70.Se5+ Ke8 71.Gxg5 hxg4 1/2 (remis)

Źródło: "Rheinische Volkswacht", 6.1.1924, courtesy: Ulrich Tamm.

Obie partie, komentarze do których są dziełem "Vistuli", nie stały na zbyt wysokim poziomie, ale dają orientację co do poziomu reprezentowanego przez graczy z Kolonii (ich nazwiska niewiele nam mówią) oraz przez szachistę warszawskiego, który - choć zaliczał się wówczas do szerokiej czołówki krajowej (druga dziesiątka?) i nawet zagrał na Olimpiadzie Szachowej w Paryżu - to był stuprocentowym amatorem, dla którego szachy były tylko rozrywką po dniu pełnym pracy.

Tomasz Lissowski