Felietony

Jubileusz 80 -lecia Śląskiego Związku Szachowego

27 kwietnia 1924 roku z inicjatywy Szachowego Klubu "Pogoń" w Dębiu został założony Związek Szachistów Województwa Śląskiego. W skład organizacji weszło 8 śląskich klubów: Katowicki Klub Szachowy w Katowicach, Klub Szachowy "1920" w Lipinach, Klub Szachowy w Dębiu, Klub Szachowy "Morphy" w Królewskiej Hucie, Klub Szachowy w Załężu, Klub Szachowy 1924 w Rudzie, Klub Szachowy "Hetman" w Bogucicach, Klub Szachowy "Caissa" w Katowicach. W pracach założycielskich wyróżnili się działacze inż. Radźwiecki, inż. Tiuk, Kollocha, Ertelt. Założycielom Związku przyświecała nie tylko idea propagowania samej gry szachowej, ale także w równej mierze chęć stworzenia i w tej dziedzinie ważnej polskiej placówki kulturalnej na kresach zachodnich. Już w pierwszym roku działania Związek organizuje indywidualny turniej o mistrzostwo Śląska, który odtąd odbywać się będzie corocznie. W roku 1924 Związek organizuje nową imprezę na terenie Śląska, a mianowicie turniej międzyklubowy o mistrzostwo Śląska. Turniej ten za wyjątkiem roku 1926, powtarza się corocznie w okresie wiosennym i jest drugą najważniejszą imprezą Związku. Nie udaje się natomiast ze względów finansowych zorganizować ogólnopolskiego kongresu szachowego. Również plany wydawania własnego pisma szachowego zakończyły się tylko na czterech numerach. W tym samym roku również zostają zapoczątkowane mecze z Krakowem. W pierwszym meczu Bielska z Krakowem w 1926 roku, Fussgaenger notuje cenny remis z najsilniejszym krakowskim szachistą tego okresu, olimpijczykiem Chwojnikiem.

Fussgaenger - M. Chwojnik [B57] Bielsko Biała mecz Bielsko-Kraków 1926 1.e4 c5 2.Sf3 Sc6 3.d4 cxd4 4.Sxd4 Sf6 5.Sc3 d6 6.Gc4 g6 7.Sde2 Gg7 8.f3 Hb6 9.Hd3 0-0 10.Gb3 a6 11.Ge3 Hc7 12.0-0 Se5 13.Hd2 Ge6 14.Gh6 Sc4 15.Gxc4 Gxc4 16.b3! Ge6 17.Gxg7 Kxg7 18.Wac1 Wac8 19.Sd1! d5 20.exd5 Gxd5 21.c4 Gc6 22.Se3 e5 23.Sc3 Wcd8 24.He2 Hb6 25.Kh1 Wd4 26.Wfd1 Wfd8 27.Sc2 Wxd1+ 28.Wxd1 Wxd1+ 29.Hxd1 e4 30.Hd4! 30...Hxd4 31.Sxd4 exf3 32.gxf3 g5 33.Sxc6 bxc6 34.b4 Sd7 35.Se4 f5! 36.Sxg5 Kf6 37.f4! (Po 37.Sxh7+? białe straciłyby figurę.) 37...Sb6 38.c5 Sd5 39.a3 Sxf4 40.Sxh7+ Ke6 41.Sg5+ Kd5 42.Sf7 a5! 43.Sd6 axb4 44.axb4 Sd3 45.h4 Ke5 46.h5 Kf6 47.h6 Kg6 48.Sxf5 Sxb4 49.Se7+ Kxh6 remis. Bardzo interesująca, przez obu przeciwników świetnie rozegrana partia.

W latach 1926-1927 Związek przeprowadza reorganizację, poprawia statut, wprowadza regulaminy turniejowe, a skutki tej działalności nie dają długo czekać, gdyż liczba klubów w Związku powoli wzrasta i dochodzi do 21, obejmując po przystąpieniu klubu szachowego w Bielsku całe Województwo Śląskie. W ostatnich czasach powstaje szereg nowych klubów jak w Tarnowskich Górach, Mysłowicach, Rybniku itd. Skonsolidowany w ten sposób Związek Śląski, nie poprzestaje już na pracy wewnętrznej, lecz stara się przenieść działalność swą na zewnątrz, występując na drugim z kolei walnym zebraniu Polskiego Związku Szachowego w Warszawie 2 grudnia 1928 r., którego w tym samym dniu staje się oficjalnym członkiem, z inicjatywą utworzenia związków okręgowych w ważniejszych środowiskach szachowych, oraz zapoczątkowuje nową, bardzo ważną imprezę ogólnopolską, a mianowicie turniej o drużynowe mistrzostwo Polski. Pierwszy taki turniej się w Królewskiej Hucie (obecnie Chorzów) w dniach 5-7 kwietnia 1929 roku. W dniu rozpoczęcia turnieju, w pięknej sali teatralnej hotelu "Hrabia Redan" w Królewskiej Hucie nastąpiło uroczyste otwarcie turnieju. Gości przywitał prezes Śląskiego Związku Szachowego, dr Potyka, otwarcia turnieju w imieniu Protektora Marszałka Piłsudskiego dokonał wojewoda śląski dr Grażyński. Przemówienia wygłosili prezydent miasta Królewskiej Huty Spaltenstein oraz, w imieniu zawodników, kierownik turnieju Dawid Przepiórka. Śląsk reprezentują Sojka, młody Paweł Mróz, Fussgaenger, inż. Teichmann, Goldminc, Palik i dr Klar. Mróz - to mistrz Śląska z poprzedniego roku, Sojka - zdobywca tego tytułu w latach wcześniejszych oraz zwycięzca turnieju związkowego z roku 1928 (wspólnie z Goldmincem). Fussgaenger i dr Klar reprezentują Bielsko. Teichmann i Goldminc są czołowymi szachistami z Królewskiej Huty. W spotkaniu turniejowym ich pierwszym przeciwnikiem jest silna drużyna z Krakowa i ona wygrywa to spotkanie z wynikiem 4:2. Teichmann wygrywa z Amatorem, Mróz i Klar remisują ze Sprycerem i Październym. Partia Palika z E. Rubinsteinem mogła się zakończyć lepszym dla Ślązaków rezultatem. Spotkanie z drużyną Lwowa kończy się zwycięstwem 3,5:2,5. Swoje partie wygrywają Fussgaenger, Goldminc i Teichmann odpowiednio z Kaufmanem, Towarnickim i S.Popielem. Mróz notuje cenny remis z silnym mistrzem Friedmanem. Bliski wygranej był Sojka w partii z weteranem I.Popielem. W meczach z Łodzią i Warszawą wprost sromotne klęski. W pierwszym honor drużyny ratuje Mróz zdobywając jedyny punkt z Hirschbeinem. W drugim Fussgaenger zdobywa cenne pół punktu z Feinmesserem. Mróz nie daje rady obronić trudnej, choć ciekawej partii z Pogoriełym. W ostatnim meczu, z Poznaniem, Sojka wygrywa z Machalskim, Goldminc z płk. Steifferem. Remisem kończą się spotkania Mroza z Gostyńskim, Teichmanna z Kopą i Klara z Widermańskim. Ostateczny rezultat meczu 3,5:2,5. W końcowym wyniku zespół Śląska kończy Mistrzostwa na piątym miejscu za Warszawą, Łodzią, Krakowem i Lwowem, a przed Poznaniem.

Na zakończenie turnieju odbył się w gościnnej sali "Hotelu Polskiego" w Królewskiej Hucie bankiet, wydany przez Magistrat miasta Królewskiej Huty, z którym wzięło udział przeszło 70 osób, wśród nich członkowie zarządu Polskiego Związku Szachowego, przedstawiciele władz, prasy i uczestnicy turnieju. Wygłoszono wiele przemówień, nagrodzono zwycięzców, obdarowano się cennymi pamiątkami. Drużyna warszawska otrzymała puchar przechodni Drużynowych Mistrzostw Polski i złoty medal, drużyna z Łodzi srebrny medal, z Krakowa - brązowy.

P. Mróz - H. Pogorieły [E00] Polska ch tt Królewska Huta 1929 1.d4 Sf6 2.c4 e6 3.Sd2 d5 4.Sgf3 c5 5.e3 cxd4 6.exd4 Sc6 7.b3 Gb4 8.Gb2 0-0 9.Gd3 dxc4 10.bxc4 e5 11.d5! [11.dxe5? Hxd3 12.exf6 We8+] 11...Gg4! 12.0-0! [12.dxc6? Hxd3 13.Sxe5! Wfe8 14.f3! Wxe5+! 15.Gxe5 We8] 12...Sd4 13.Gxd4 exd4 14.Hc2 Wc8! 15.Sxd4 Sxd5 16.Gf5! [Lepsze niż 16.Gxh7+] 16...Gxf5 17.Sxf5 Sf4! [17...Gxd2 18.Hxd2 Wxc4? 19.Hxd5 Hxd5 20.Se7+ i wygrywa figurę.] 18.Se4 Hd3 19.Hxd3 Sxd3 20.Sfd6 Wc7 21.a3 Ga5 22.Wab1 Gb6 23.Wb3! f5! 24.Sxf5! [Jedyne posuniecie wyrównujące partię, a jednocześnie pułapka.] 24...Sxf2! [24...Wxf5 25.Wxd3 Wxc4? 26.Sd6 i białe zyskują jakość.] 25.c5? [25.Wxb6 Sxe4 26.Wb2.] 25...Sxe4 26.cxb6 axb6 27.Wxb6? Sd2! 28.Wf4 Wc1+ 29.Kf2 Wf1+ 30.Kg3 [30.Ke3 We8+ 31.Kxd2 Wxf4 i wygrywa.] 30...Wxf5 31.Wxf5 Wxf5 0-1 ("Świat Szachowy" 1929, nr 6, s. 85).

dr Potyka,J - Mróz,P [D53] 6. turniej Związkowy, Królewska Huta 1929 1.d4 Sf6 2.c4 e6 3.Sc3 d5 4.Gg5 Ge7 5.Sf3 a6 6.e3 dxc4 7.Gxc4 b5 8.Gd3 Sbd7 9.0-0 Gb7 10.Wc1 0-0 11.Sd2 c5! 12.We1 Wc8 13.Gh4 Hb6 14.Sf3 Wfd8 15.Gb1 Gxf3 16.Hxf3 cxd4 17.Se4 Wxc1 18.Wxc1 dxe3 19.fxe3 Se5 20.Sxf6+ Gxf6 21.He4 Sg6 [Czarne przeoczyły tutaj możność powiększenia przewagi przez 21...Gxh4! 22.Hxe5 (22.Hxh7+? Kf8 23.Hxh4 Hxe3+ 24.Kf1 Hxc1+ z wygraną) 22...f5!] 22.Gxf6 gxf6 23.Wf1 f5 24.Hf3 Se5 25.He2 Sg4! 26.Wf3 [To posunięcie przegrywa natychmiast. Nie o wiele lepsze jest 26.We1.] 26...f4? [Proste 26...Hd6 wygrywało.] 27.Gxh7+! Kf8 [27...Kxh7 28.Wh3+ Sh6 29.Hh5 z szansami uzyskania remisu.] 28.h3 Sxe3 29.Wxf4 Sf5+ 30.Kh2 Hc7 31.Hf2 Wd4 32.g3 Hd6 33.Wxd4 Sxd4 34.Ge4 He5 35.Hf4 Hxf4 36.gxf4 f5 37.Gd3 a5 38.Kg3 Kf7 39.Kf2 Kf6 40.Ke3 e5 41.h4 b4 42.h5 Ne6 43.fxe5+ Kxe5 remis (1/2).

W. Teichmann - F. Kotula [A52] Królewska Huta 1929 1.d4 Sf6 2.c4 e5 3.dxe5 Sg4 4.e4 Sxe5 5.Ge3 Gb4+ 6.Sc3 Hf6 7.Wc1! Sbc6 8.f4 Sg6 9.Hd2 d6 10.Sf3 Gd7 [Lepsze byłoby może 10...Gg4 i później 0-0-0.] 11.Gd3 h6 12.0-0 Sge7? [0-0] 13.a3! Ga5 14.b4 Gb6 15.Sd5 Sxd5 16.cxd5 16. ...Se7? [Prowadzi do natychmiastowej przegranej.] 17.Gxb6 cxb6 18.e5 1-0.

W początku grudnia 1930 roku w leżącym po stronie niemieckiej Bytomiu zaplanowany był mecz na trzydziestu szachownicach pomiędzy reprezentacją polskiego i niemieckiego Śląska z rewanżem w Królewskiej Hucie w lutym 1931 roku. Ze strony polskiej udział wziąć mieli m.in. Sojka, P. Mróz, W. Teichmann, Goldminc, Fussgaenger, prof. Zawadzki, dr Jasny i Schweizer. Ze strony niemieckiej udział zapowiadali silni szachiści John, Sikorski i Majcherczyk. Miał to być pierwszy tak silny międzynarodowy sprawdzian, jeśli nie liczyć niezbyt udanego meczu w Cieszynie z reprezentacją północno - wschodniej Czechosłowacji (5,5:5,5) czy pojedynków pomiędzy reprezentacjami miast Katowice i Gliwice. Niestety mecz z przyczyn politycznych został odwołany.

Wobec odwołania meczu opinia publiczna była zainteresowana zbliżającym się Siódmym Kongresem Śląskiego Związku Szachowego, który miał odbyć się w styczniu 1931 roku. Wcześniej odbyły się eliminacje w Bielsku, Katowicach i Sosnowcu. Prawo gry bez eliminacji uzyskali Sojka i Mróz. Przebieg turnieju był bardzo ciekawy: przez cały dystans turnieju prowadził Sojka, tuż za nim Teichmann i prof. Zawadzki. Mróz wcześniej stracił szansę na zwycięstwo w turnieju. Ostatecznie wspólne zwycięstwo w turnieju odnieśli Sojka i prof. Zawadzki, przed Teichmannem i P. Mrozem. W dodatkowym meczu o I miejsce Sojka pokonał prof. Zawadzkiego 2,5:1,5

Fussgaenger - Zawadzki [B56] Katowice 1931 7. turniej śląski 1.e4 c5 2.Sf3 Sc6 3.d4 cxd4 4.Sxd4 Sf6 5.Sc3 d6 6.Gb5 Gd7 7.0-0 a6 8.Ga4 e6 9.We1 Hc7 10.Kh1 Ge7 11.f4 0-0 12.e5 Se8 13.Sxc6 Gxc6 14.Gxc6 Hxc6 15.Hh5 g6 16.Hh6 d5! 17.We3 f5 18.Wh3 Wf7 19.Ge3 Gc5! 20.Gxc5 Hxc5 21.Wd1 [Tu konieczne było 21.Hh4, by na 21...d4 grać 22.Hf2. Teraz białe przegrywają w kilku posunięciach.] 21...d4 22.Wdd3 dxc3 23.Wdg3 Wg7 24.Wxc3 Hf2! 0-1.

W. Teichmann - A. Rubinstein [D66] Królewska Huta 1931 (symultana) 1.d4 d5 2.c4 e6 3.Sc3 Sf6 4.Gg5 Sbd7 5.e3 Ge7 6.Sf3 0-0 7.Wc1 c6 8.Gd3 We8 9. 0-0 h6 10.Gf4 a6 11.cxd5 exd5 12.Gb1 Sf8 13.h3 Gd6 14.Gxd6 Hxd6 15.Sa4 Se4 16.Se5 Gf5 17.Hf3! g6 [Lepsze było 17...Gg6.] 18.Gxe4! dxe4 19.Hf4! Kg7? 20.Hxh6+ [Partia czarnych jest przegrana.] 20...Kg8 21.Hh8+ Kxh8 22.Sxf7+ Kg7 23.Sxd6 We7 24.g4 Wd8 25.Sxb7 Wxb7 26.gxf5 gxf5 27.Wxc6 Sg6 28.Sc5! 1-0.

E. Sojka - P. Mróz [B40] Katowice 1931 7. turniej śląski 1.e4 c5 2.Sf3 e6 3.d4 cxd4 4.Sxd4 Sf6 5.Gd3 Sc6 6.c3 Gc5 7.Sf3 d5 8.He2 0-0? 9.e5! Sg4 10.Gxh7+ Kh8 11.Sg5 f5 [11...Scxe5? 12.h3 i wygrywa.] 12.h3 Sh6 13.f4 He8 14.Sd2 a5 15.Sdf3 Hh5 16.Ge3 Gxe3 17.Hxe3 Sg4! 18.Hd2! [18.He2? Sf6 19.exf6 gxf6 20.Kf2 fxg5 21.Sxg5 Hxe2+ 22.Kxe2 Wf6!] 18...Sf6 19.exf6 gxf6 20.0-0-0! fxg5 21.Sxg5 d4 22.g4 Hh6 23.cxd4 Sb4 24.d5! Sxd5 25.gxf5 Sb4 26.a3 [26.Hc3+ Hg7] 26...Sc6 27.fxe6 Gxe6 28.f5! Se5 29.Sxe6 Wfc8+ 30.Kb1 Hxh7 31.Hf4 [Wstęp do pięknej kombinacji końcowej.] 31...Sc6 32.Wd7! Hh5 [32...Hxd7 33.Hh6+ Hh7 34.Hf6+ Kg8 35.Wg1+ Hg7 36.Hxg7 mat] 33.Hg4 Hh6 34.Hg3 Hf6 35.Wf7! 1-0 ("Świat Szachowy" 1931, nr 4, s. 54, komentarz: T. Rybiński).

W. Teichmann - dr T. Konczyński [D85] Katowice 1931 7. turniej śląski 1.d4 Sf6 2.c4 g6 3.Sc3 d5 4.cxd5 Sxd5 5.e4 Sxc3 6.bxc3 c5 7.Gb5+ Gd7 8.Gc4 Gg7 9.Se2 0-0 10.0-0 Sc6 11.Ge3 cxd4 12.cxd4 Sa5 13.Gd3 b5 14.Wc1 Wc8 15.Hd2 We8? 16.Wxc8 Gxc8 17.Gxb5 Wf8 18.Wc1 a6 19.Gd3 19...e5? [To od razu przegrywa, należało grać 19...Sb7!] 20.d5? [Ślepota szachowa, natychmiast wygrywało 20.Wxc8.] 20...f5 21.f3? fxe4 22.Gxe4 Sb7 23.Hb4 Sd6 [23...Hd6!] 24.Gc5 a5 25.Hb8! Gh6 [Lub 25...Ga6 26.Hxd6 Gxe2 27.Hxd8 Wxd8 28.Gb6] 26.Hxd6 Gxc1 27.Sxc1 Hxd6 28.Gxd6 We8 29.Gc7 Kg7 30.Gxa5 Kf6 31.Gc7 Gd7 32.d6 Wg8 33.Sb3 Wg7 34.Sc5 Ge8 35.a4 0-1.

Rok później turniej indywidualny o mistrzostwo Śląska i Zagłębia na rok 1931 (zakończony w lutym 1932 roku) również wyłonił w grupie mistrzów tych samych zwycięzców, tj. Sojkę i prof. Zawadzkiego. W kwietniu 1932 roku doszło do tradycyjnego meczu Kraków - Śląsk na 17 szachownicach. Mecz zakończył się wygraną drużyny Krakowa 9:8. W drużynie Katowic nie zagrali Sojka i P. Mróz. Z ciekawszych rezultatów: Zawadzki wygrał z Grossem, Fussgaenger z Abrahamem, Teichman z Błaszczakiem, Goldminc zremisował z Gałuszką, dr Jasny z Arłamowskim, Krysta ze Spricerem. Rewanż nastąpił w Katowicach w czerwcu 1932. Tym razem w zespole śląskim zagrali Sojka i (przed swym wyjazdem do Berlina) Paweł Mróz. Mecz rozegrany na 19 szachownicach zakończył się zwycięstwem krakowian 11:8. Wygrali swoje partie: Zawadzki z Laubem, dr Klar z Błaszczakiem i Krawiec z Abrahamem. Sojka zremisował z dr Ameisenem, Teichman z Gałuszką, Goldminc z Szajerem, Krysta z Friedmanem. Nie sprostali swoim przeciwnikom: P. Mróz - E. Rubinsteinowi, Jasny - Arłamowskiemu, Fussgaenger -Spricerowi, Janosz - Październemu.

A. Abraham - Fussgaenger [D12] Katowice 1932 Mecz Kraków - Śląsk 1.d4 Sf6 2.Sf3 d5 3.c4 c6 4.e3 Gf5 5.Sc3 e6 6.a3 Sbd7 7.Ge2 Wc8 8.0-0 Gd6 9.b4 Sg4 10.Gb2 Ge4 11.h3 h5 12.Wc1 Gxf3 13.Gxf3 Hh4 14.cxd5 cxd5 15.Sb5 Gh2+ 16.Kh1 Wxc1 17.Hxc1 Gb8 18.Hc8+ Ke7 19.Hc2 Sh2 20.g3 Hxh3 21.Gg2 Hg4 22.Kxh2 h4 23.Kg1 h3 24.Ge4 h2+ 25.Kh1 dxe4 26.Hd1 Hh3 27.He2 Sf6 28.Sc3 Hf5 29.Wc1 Hf3+ 30.Hxf3 exf3 31.Wc2 Wh3 32.Gc1 32...Gxg3 33.fxg3 Sh5 34.Wxh2 Sxg3+ 35.Kg1 Wxh2 0-1.

E. Arłamowski - dr A. Jasny [A80] Kraków 1932 Mecz Kraków - Śląsk 1.d4 e6 2.Sf3 f5 3.c3 Sf6 4.Gg5 Ge7 5.Sbd2 Se4 6.Sxe4 fxe4 7.Gxe7 Hxe7 8.Sd2 d5 9.e3 0-0 10.Ge2 Sd7 [Należało grać 10...e5 11.0-0 exd4 12.cxd4 Gf5 13.Hb3 c6.] 11.0-0 Hg5 12.We1 Sf6 13.f4 exf3 14.Gxf3 Gd7 15.e4! c6 16.e5 Se8 17.Sf1 Sc7 18.We3 Wf7 19.Hd3 Waf8 [Należało grać 19...He7, a następnie c5, Gb5 i G:f1.] 20.Ge2 Se8 21.Wh3 g6? [Lepsze było 21...Hf5 22.Hg3 Hf4 23.Gd3 g6.] 22.Se3 Kg7 23.Wg3 Hh4 24.Sg4 He7 25.He3 Wf4 26.Wf1 Wxf1+ [Po 26...Hg5 tracą czarne co najmniej jakość: 27.Wgf3 Wxg4 28.Hxg5 Wxg5 29.Wxf8.] 27.Gxf1 Kh8 28.Gd3 Hf7 29.Wf3 [Groziło 29...Hf4.] 29...Hg7 30.Wh3 Hf7 31.Hg5! 1-0.

E. Rubinstein - P. Mróz [B38] Katowice 1932 Mecz Kraków - Śląsk 1.Sf3 Sf6 2.c4 c5 3.Sc3 d6 4.d4 cxd4 5.Sxd4 Sc6 6.e4 g6 7.Ge2 Gg7 8.Ge3 0-0 9.0-0 a6 10.f3 [10.f4!] 10...Hc7 11.Hd2 Sd7 12.Sd5 Hd8 13.Wad1 Wb8? 14.f4 Sc5 15.Sc3 Sxd4 16.Gxd4 Gxd4+ 17.Hxd4 f6 18. e5 Se6 19.Ha7 fxe5 20.fxe5 [Białe mogły zagrać bez obawy 20.Hxb8 Hb6+ 21.Kh1 Gd7 22.Sd5 Hxb2 23.Sxe7+ Kh8 (23...Kf7 24.fxe5+ Kxe7 25.Hxd6+ Ke8 26.Hxd7 mat) 24.Hxd6 Hxe2 25.Hxd7 Sxf4 26.Hxb7 Hxc4.] 20...Gd7 21.exd6 exd6 22.Wxd6 He7 23.Wdd1 Gc6 24.Sd5 Hh4 25.He3! Wbe8 26.g3 Hg5 27.Wxf8+ Kxf8 28.Wf1+ Kg7 29.Hc3+ Kh6 30.h4 Hd8 31.He3+ Kg7 32.He5+ Kh6 33.Wf7 Gxd5 34.cxd5 Hb6+ 35.Kf1 Hd4 36.Hxd4 Sxd4 37.Gg4 Wd8 38.Wd7 Wf8+ 39.Kg2 b5 40.d6 Wf6 41.Kh3 a5 42.Gd1 Sf5?? [Mistrz Śląska P. Mróz, będąc widocznie niedysponowanym, rozegrał tą partię poniżej swej normalnej siły.] 43.g4 1-0 ("IKC" 1932, 8 sierpnia, partia nr 28 (359), uwagi E. Arłamowskiego).

Finałowe rozgrywki o drużynowe mistrzostwo Śląska na rok 1932 wyłoniły zwycięzców: Bielsko-Bialski Klub Szachowy przed Stowarzyszeniem Związku Gry Szachowej w Sosnowcu. Drużynowe mistrzostwo Śląska w klasie 2-giej zdobył Klub Szachowy "Hetman" Świetochłowice.

Od 30 listopada do 15 grudnia 1932 roku odbywał się w Hotelu "Polskim" w Królewskiej Hucie turniej o mistrzostwo indywidualne Śląska na rok 1932. Z powodu niewielkiej ilość zgłoszeń turniej odbywał się w dwu grupach. W pierwszej grupie (6 uczestników) zwyciężył prof. Zawadzki przed Sojka. W drugiej grupie (14 uczestników) zwyciężył Osadnik z "Azotów" Chorzów, zdobywając tym samym tytuł mistrza związkowego.

Na początku 1932 roku do Związku należało 22 kluby. W okresie działalności Związku, dzięki poparciu finansowemu różnych instytucji państwowych, samorządowych i osób prywatnych oraz doskonałej organizacji, udało się zorganizować tak doniosłą imprezę jak I Ogólnopolski Turniej Drużynowy o mistrzostwo Polski. Mimo trwającego kryzysu gospodarczego podjęto decyzję o organizacji, w dziesiątą rocznicę powstania Związku, II Turnieju Drużynowego. Czołowymi szachistami Śląska byli Sojka i prof. Zawadzki. To właśnie pomiędzy nimi co rok rozstrzygała się walka o tytuł pierwszego szachisty regionu. Poza nimi liczyli się inż. Teichmann, Fussgaenger, Goldminc, dr Potyka (prezes Związku), Kubaczka, Fuckner, dr Aszkenazy, inż. Binder, inż. Naczyński, P. Chmiel, Roman Bąk. W związku ze zbliżającą się dziesiątą rocznicą powstania Związku zaplanowano jeszcze organizację jubileuszowego turnieju. Eliminacje trwały w kilku grupach od listopada 1933 roku. Do zwycięzców grup mieli później dołączyć mistrzowie Śląska: prof. Zawadzki, Sojka (Katowice), Goldminc (Wielkie Hajduki), Anioł (Katowice) i Teichmann (Bielsko), by utworzyć wspólny finał, w którym miano walczyć o zaszczytny tytuł mistrza Śląska i udział reprezentanta we wstępnym turnieju przedolimpijskim w lutym 1935 roku w Łodzi.

10 maja 1934 roku nastąpiło uroczyste otwarcie II Ogólnopolskiego Turnieju Drużynowego w Katowicach. Do walki o puchar przechodni stanęły reprezentacje 8 okręgów: Krakowa, Lwowa, Łodzi, Pomorza, Poznania, Śląska, Warszawy i Wilna. Skład reprezentacji Śląska był następujący: Anioł, inż. Binder, dr Fuckner, Goldminc, Krysta, dr Potyka, Sojka, prof. Zawadzki, dr Aszkenazy, inż Naczyński i Kubaczka. W pierwszej rundzie drużyna śląska spotkała się z silnym zespołem z Łodzi. Jedynie Krysta zdołał wynieść ze spotkania cenny punkt wygrywając z Kahane, pozostali reprezentanci Śląska nie sprostali swoim przeciwnikom: Zawadzki - Appelowi, Sojka - wielokrotnemu olimpijczykowi Regedzińskiemu, Goldminc - Kolskiemu, Anioł - Aronowi Szpiro i Fuckner - Grynfeldowi. Takim samym wynikiem (1:5) zakończył się mecz z drużyną warszawską. Sojka w spotkaniu z Najdorfem miał szanse na wygraną, ale musiał zadowolić się remisem. Kremer wygrał przegraną partię z Aniołem, Krysta wywalczył remis z Jagielskim, Zawadzki przegrał z Przepiórką, podobnie jak Binder z Millerem i Aszkenazy z Sternfeldem.

W spotkaniu z drużyną lwowską Sojka w sposób bardzo przekonywujący wygrał ze Słobodjanem, a Goldminc ze Stefanem Popielem. Zawadzki i Binder zremisowali odpowiednio z H. Friedmanem i F. Sulikiem. Ogólny wynik spotkania 3:3, a mogło być jeszcze lepiej, gdyby nie przekroczenie czasu do namysłu przez Naczyńskiego z Schaechterem.

W meczu z Poznaniem pierwsza wygrana 3,5:2,5. Anioł, Binder i Naczyński wygrali swoje partie z Gaworskim, Bogdasem i Rhode. Zawadzki zremisował z Widermańskim. Punkt dla drużyny poznańskiej w partii z Sojką zdobył Mięsowicz. Następna runda - piękne zwycięstwo z silną drużyną z Krakowa (3,5:2,5). Zawadzki w piękny sposób wygrywa z Konczyńskim, podobnie Sojka z Kaufmannem. Binder wygrywa swoją partię z Abrahamem, Naczyński remisuje z Ignacym Popielem, weteranem turnieju podobnie jak pastor Rhode (obaj po raz pierwszy spotkali się na turnieju we Wrocławiu w 1889 roku!). Po tym sukcesie drużyna Śląska awansuje z ósmego na piąte miejsce.

W następnej rundzie drużyna Śląska znowu wygrywa, tym razem z zespołem z Wilna. Sojka i Anioł wygrywają swoje partie Tirsztejnem i Platerem. Zawadzki, Krysta i Binder remisują odpowiednio z Judelewiczem, Kurminem i Zajczykiem. W ostatnim spotkaniu Ślązacy remisują z Pomorzem 3:3. Sojka wygrywa z Wożniakiem a Goldminc z Różańskim. Zawadzki remisuje z Wojciechowskim, a Krysta z Cerkaskim. Ostatecznie drużyna Śląska zachowuje wcześniej wywalczoną piątą pozycję. Wygrywa zespół z Warszawy, przed Łodzią (zaledwie pół punktu straty!), Lwowem i Krakowem. Kolejne miejsca zajmują Pomorze, Wilno i Poznań. Pół punktu różnicy pomiędzy wynikiem drużyny warszawskiej i łódzkiej... A mogło być inaczej. W pierwszej rundzie, w meczu Kraków - Warszawa partia Abraham - Miller została odłożona w pozycji remisowej, zaś Miller powiedział Abrahamowi, iż zakomunikuje mu przed rozpoczęciem następnej rundy, czy zgadza się na remis bez dalszej gry. W czasie przerwy obiadowej kierownik turnieju nakazał dokończenie partii, ale ponieważ Miller był nieobecny, drużynie krakowskiej przyznano punkt walkowerem. Tak więc w dniu 13 maja przed rozpoczęciem ostatniej rundy obie drużyny: warszawska i łódzka miały po 26 punktów. Ich bezpośredni pojedynek zakończył się wynikiem 3:3. Przepiórka wygrał z Appelem, Najdorf w genialnym stylu pokonał Regedzińskiego, niemniej jednak Miller i "Alfa" przegrali z Kahane i ze Szpiro. Partia Szpiro - "Alfa" mogła się zakończyć remisem, gdyby nie błąd gracza z Warszawy. Wygrywa jednak Szpiro, zostając bohaterem turnieju (6,5 p z 7!). W ostatniej chwili Miller (z wykształcenia prawnik!) wnosi protest, który zostaje uznany i w ten sposób zwycięzcą turnieju zostaje drużyna z Warszawy. Turniej był bardzo ciężki, grano po dziesięć godzin dziennie (dwie rundy). Walka była bardzo zacięta z niewielką ilością rezultatów remisowych, osiąganych przeważnie w końcówkach. W turnieju wyróżnili się szczególnie Najdorf i Wojciechowski, co dało im awans do czołówki krajowej. Na zakończenie w salach hotelu "Savoy" odbył się uroczysty bankiet z udziałem wszystkich uczestników turnieju, zarządu PZSz oraz Związku Śląskiego.

W tymże samym roku w Katowicach odbył się eliminacyjny turniej o udział w turnieju przedolimpijskim w Lodzi w 1935 roku. Zwyciężył w nim Zawadzki przed Sojką, Balcarkiem, Finderem, Goldmincem, Aniołem i Zogatą. W Łodzi jednak Zawadzki nie zachwycił formą - zajął dalekie 9. miejsce, wygrywając jednak z jednym z liderów E. Gerstenfeldem. Zwyciężył H. Friedman przed P. Frydmanem, Gerstenfeldem, Szpiro i Schaechterem.

H. Młynek - prof. Zawadzki [C77] Łódź 1935 turniej przedolimpijski 1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Gb5 a6 4.Ga4 Sf6 5.He2 d6 6.h3 Gd7 7.c3 Ge7 8.d3 0-0 9.Ge3 b5 10.Gc2 Kh8 11.Sbd2 Se8 12.g4 f6 13.Sf1 Sa5 14.Sg3 g6 15.Gh6 Sg7 16.Wg1 c6 17.b4 Sb7 18.Gb3 Hc7 19.Hd2 a5 20.Sf5 Gxf5 [Po 20...gxf5?? 21.gxf5 białe szybko wygrywają.] 21.gxf5 g5! 22.h4 a4 23.Gd1 g4! 24.Wxg4 Wf7 25.Sh2 Gf8 26.Gf3 Wd8 27.Gxg7+ Wxg7 28.Ke2 d5 29.Wag1 dxe4 30.Gxe4 Sd6 31.He3 Sxe4 32.Hxe4 c5! [Tu zaczyna się kryzys partii. Czarne osiągnęły bardzo dobrą grę, co w końcu wyprowadza przeciwnika z równowagi, który popełnia cały szereg rażących błędów.] 33.Wxg7 Gxg7 34.Sf3 Gf8 35.Hg4 Hf7 36.c4? cxb4 37.h5 e4! 38.Sd2 exd3+ 39.Kd1 Gh6 40.f4 bxc4 [Zbliża się koniec walki, na co właściwie białe grają? W tym miejscu powinny były się poddać. Ale widocznie liczą na jakiś cud... ] 41.Hh4 Wd4 42.Hh1 c3 43.Ha8+ Hf8 44.Ha7 Wxf4 [Następuje seria magicznych posunięć...] 45.a3 cxd2 46.axb4 Wxb4?? [46...Wc4! i koniec!] 47.Wg8+! Kxg8 48.Hxh7+! Kxh7 i pat!! (1/2, "Szachista" 1935, nr 4).

Również udział w III Mistrzostwach Polski w Warszawie w 1935 roku był dla Zawadzkiego bardzo nieudany. Zajął w nich ostatnie miejsce, chociaż nie tylko jemu przytrafiła się zła passa, zawiedli również Gerstenfeld i Wojciechowski. Na osłodę wywalczył remis z Najdorfem. W eliminacyjnym turnieju do mistrzostw Polski, który odbył się w czerwcu 1936 roku w Częstochowie, Śląsk był reprezentowany przez Anioła i Arłamowskiego, który w okresie 1932-36 mieszkał i pracował w Lublińcu, uczestnicząc w szachowym życiu regionu (w 1935 roku zdobył mistrzostwo Śląska). Anioł zajął dalekie 11 miejsce w tabeli, natomiast Arłamowski zanotował dobry wynik, kończąc turniej na czwartym miejscu za Szpiro, Schaechterem i Gerstenfeldem. Zanotował cenne zwycięstwo nad Szpiro, dla którego była to jedyna przegrana w turnieju. 1 listopada 1936 roku z okazji otwarcia w Krakowie nowego lokalu Towarzystwa Miłośników Gry Szachowej im. J. Dominika odbyło się pierwsze międzyokręgowe spotkanie Kraków - Śląsk o puchar inż. Żukowskiego. Spotkanie to zakończyło się zwycięstwem Śląska 6:5 przy trzech partiach odłożonych, które zostały przesłane do PZSzach celem oceny. Ostateczny wynik meczu brzmiał 8:6 (jedna partia został uznana wygraną dla Śląska, dwie za remisowe). W meczu tym ani w rewanżu nie zagrał Zawadzki. W kwietniu 1937 goście z Krakowa wygrali z wynikiem 11:4. Nieco wcześniej w Hajdukach Wielkich (Chorzów Batory) w październiku 1936 roku z okazji 20-lecia klubu "1916" został rozegrany czwórmecz drużynowy. Zwyciężył zespół "1916" przed "Azotami" Chorzów, "Hetmanem" Michałkowice i "Szach Matem" Radzionków. Kongres Śląskiego Okręgowego Stowarzyszenia Szachistów rozegrany w Katowicach ustępował obsadą ilościową jak rok wcześniej w Hajdukach Wielkich: nie zagrali Krysta, dr Potyka, Fussgaenger, Goldminc, dr Fukner, Finder i Rusek. Kongres w Hajdukach Wielkich był dość silnie obsadzony. W grupie mistrzów zwyciężył Sojka przed Balcarkiem, Finderem, dr Potyką. Turniej o mistrzostwo Śląska i Zagłębia Dabrowskiego wygrał Arłamowski przed J. Mrozem. W katowickim turnieju w grupie mistrzów wystąpiło tylko czterech zawodników. W dwukołowym turnieju zwyciężył Zawadzki przed Aniołem, Sojką (mistrzem z poprzedniego roku) i Balcarkiem.

Balcarek - prof. Zawadzki [A85] Mistrzostwa Śląska 1937 1.d4 e6 2.c4 f5 3.Sc3 Sf6 4.Sf3 b6 5.e3 Gb7 6.Gd3 Gb4 7.0-0 0-0 8.a3 Gxc3 9.bxc3 Se4 10.Hc2 d6 11.Sd2 d5 12.cxd5 exd5 13.f3 Sd6 14.Gb2 Sd7 15.Wae1 Hg5 16.Gc1 Hg6 17.f4 c5 18.Sf3 c4 19.Ge2 He6 20.Sg5 [Należało grać 20.Se5.] 20...He7 21.Kh1 g6 22.g4 Kh8 23.gxf5 gxf5 24.Gf3 [Właściwym było 24.Wg1 h6 25.Sf3.] 24...h6 25.Sh3 Hh4! 26.Sf2 Sf6 27.Wg1 Wg8 28.Wxg8+? Wxg8 29.Wg1 Sg4! 30.Sxg4 fxg4 31.Hg2! [Najlepsze, ale i to nie ratuje partii; jeśli 31.Gg2?, to 31?g3! 32.h3 Se4! i wygrywa.] 31...g3! 32.Gd2 Sf5 33.h3 (Błąd w przegranej pozycji. Następuje szybko katastrofa.) 33...Gc8 34.Ge1 Sxe3 35.Gxg3 Sxg2 36.Gxh4 Sxh4 0-1 ("Przegląd Szachowy" 1937, nr 4).

Również systemem dwukołowym rozegrano turniej o mistrzostwo Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego. Zwyciężył Paskuda przed Ulczokiem i Pałką. W tym czasie klub szachowy "1916" zorganizował silny turniej indywidualny o puchar przechodni ofiarowany przez członków klubu. Zwyciężył Balcarek przed J. Mrozem. IV Mistrzostwa Polski w międzynarodowej obsadzie rozegrano w Juracie w 1937 roku. Wziął w nich udział również prof. Zawadzki. Gra reprezentanta mogła się podobać. Jak pisał dr Tartakower: "Wybitną poprawę formy w stosunku do turnieju warszawskiego w 1935 roku wykazał prof. Zawadzki, którego głównym atutem jest umiejętna koncentryczna gra figurami". Zajął w turnieju dzielone wspólnie z Kremerem i Apsenieksem z Łotwy 14-16 miejsce na 22 uczestników. Wygrał m. in. z Gerstenfeldem, H. Friedmanem i Apsenieksem, zremisował ze Szpiro i Wojciechowskim i w ostatniej rundzie z Tartakowerem. W turnieju zwyciężył Tartakower przed Stahlbergiem, za nimi byli Najdorf, Appel, Pirc i A.Steiner.

Zawadzki - H. Friedman [B50] Jurata 1937 IV Międzynarodowe Mistrzostwa Polski 1.e4 c5 2.Sf3 d6 3.Sc3 g6? [Lepsze 3...Sf6 i dopiero potem g6.] 4.d4 Gg7 5.dxc5 Ha5 6.cxd6 Gxc3+ 7.bxc3 Hxc3+ 8.Gd2 Hc6 9.Gd3 Hxd6 10.0-0 Hc7 11.He1! Sf6 12.h3 0-0 13.He3 Wd8 14.e5 [Od tego posunięcia zacząwszy białe szybko i energicznie przeprowadziły atak.] 14...Se8 15.Hh6 Sd7! 16.e6! Sf8 [16...fxe6 17.Sg5 Sf8 18.Sxh7!] 17.exf7+ Kxf7 18.Sg5+ Kg8 19.Sxh7! Wxd3 [19...Sxh7? 20.Gxg6] 20.Hxf8+ Kxh7 21.Hh6+ Kg8 22.Hxg6+ Sg7 23.Gh6 e5 24.Gxg7 Hxg7 25.Hxg7+ Kxg7 26.cxd3 Gf5 27.Wfe1 Kf6 28.Wab1 b6 29.Wb5 Gxd3 30.Wbxe5 Gc4 31.a3 Wd8 32.W5e3 b5 33.Wf3+ Kg6 34.We4 Wd1+ 35.Kh2 Wd6 36.Wg4+ Kh7 37.Wfg3 1-0 ("Wiadomości Szachowe" 1937, nr 5-6).

S. Zawadzki - F. Apsenieks [C83] Jurata 1937 IV Międzynarodowe Mistrzostwa Polski 1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Gb5 a6 4.Ga4 b5 5.Gb3 Sf6 6.0-0 Sxe4 7.d4 d5 8.dxe5 Ge6 9.c3 Ge7 10.We1 0-0 11.Sbd2 Sc5 12.Gc2 d4 13.cxd4 Sxd4 14.Sxd4 Hxd4 15.He2 Wad8 16.Sf3 Hg4 17.Ge3 Gd5 18.Gxc5 Gxc5 19.Ge4 Gb4 20.h3 Hf4 21.g3 Hh6 22.Wed1 Gc4 23.Hc2 Hxh3 24.b3 Ge6 25.Sg5 Hg4 26.Sxe6 Wxd1+ 27.Wxd1 fxe6 28.Gxh7+ Kh8 29.Wf1 Ga5 30.Ge4 Gb6 31.Kg2 g6 32.f3 Hg5 33.f4 Hg4 34.Gxg6 Kg7 35.Gh7 Wf7 36.Ge4 Wd7 37.Gf3 Hf5 38.He2 Hf8 39.Gc6 Wd4 40.Hg4+ Kf7 41.Hh5+ Kg7 42.Hg5+ Kf7 43.f5 Wd2+ 44.Hxd2 1-0.

W październiku 1937 roku rozegrano trzecie spotkanie o puchar im. inż. Żukowskiego. Zwyciężyła drużyna z Krakowa z wynikiem 11:5. Swoje partie odpowiednio z Ameisenem, Scheierem, Friedmanem i Arłamowskim przegrali Anioł, Ulczok, Amsterdam i Bąk. Zogata wygrał ze Spricerem. W maju 1938 roku w Katowicach goście z Krakowa również wygrali, tym razem z wynikiem 10,5:5,5.

W turnieju eliminacyjnym do mistrzostw Polski rozegranym w Krakowie w 1938 roku wystąpiło dwóch reprezentantów Śląska: Ulczok i Russek. Zajęli oni ostatecznie 11 i ostatnie miejsca. Utalentowani i zdolni, ale o małej wytrzymałości podczas długiego turnieju. Turniej wygrał Schaechter przed Tandetnikiem, Gadalińskim i Grynfeldem.

W rozegranym na przełomie 1938 i 39 roku szachowym kongresie na Górnym Śląsku wzięło udział 30 szachistów. W grupie mistrzów zwyciężył Anioł przed Ulczokiem, Palikiem i Piskorskim. W turnieju mistrzostw Śląska i Zagłębia triumfował Zogata przed Mońką i Karchem.

Piąty mecz o puchar inż. Żukowskiego Kraków - Śląsk odbył się w kwietniu 1939 roku w Katowicach. W zespole Śląska nie zagrali m.in. Zawadzki, Sojka, Palik, Goldminc, Balcarek zaś w krakowskim brak było dr Ameisena, Gałuszki i rejenta Popiela. Jeden mecz do tej pory wygrał zespół ze Śląska, trzy - zespół z Krakowa. Teraz krakowianie mogli zdobyć puchar na własność. Wynik meczu, przy jednej odłożonej partii w pozycji remisowej (Ulczok -Arłamowski) brzmiał 8:7 dla Śląska

W czerwcu 1939 roku w Cieszynie odbył się śląski turniej eliminacyjny do planowanych na wiosnę następnego roku w Katowicach drużynowych mistrzostw Polski. Zwolnieni z eliminacji byli gracze klasy mistrzowskiej. Turniej wygrał Amsterdam (Cieszyn) przed Ulczokiem (Chorzów) i Byrtkiem (Zaolzie), Kukuczką (Cieszyn) oraz Mońką (Chorzów). Ambitne plany przekreślił jednak wybuch II wojny światowej. Następna oficjalna impreza szachowa na Górnym Śląsku (drużynowe mistrzostwa Polski w Katowicach) odbyła się dopiero w 1946 roku.

Henryk Konaszczuk

konash@interia.pl

Partie (games)

http://szachowavistula.pl/vistula/