Felietony

Hans Jack Berliner jest w Polsce postacią słabo znaną, a szkoda ponieważ był to nie tylko bardzo kreatywny szachista, słynący z niezwykłych pomysłów, ale też prawdziwy uczony z dużymi osiągnięciami. Urodził się w Berlinie w 1929 roku. Gdy miał 8 lat jego rodzina uciekła przed Hitlerem do Ameryki., osiedlając się w Waszyngtonie. Bardzo wcześnie zauważono u niego wielki talent do matematyki.
W szachy nauczył się grać w wieku 13 lat. W 1949 roku uzyskał tytuł mistrza, wygrał mistrzostwa Dystryktu Columbia, i Mistrzostwa Stanów Południowych oraz zajął drugie miejsce za Larry Evansem w Mistrzostwach Nowego Jorku. Był pierwszym w historii nie-nowojorczykiem, który zwyciężył w mistrzostwach tego miasta (1953).
Reprezentował Stany Zjednoczone na Olimpiadzie Szachowej w Helsinkach w 1952 roku. Na drugiej szachownicy rezerwowej rozegrał jedną partię zakończoną remisem. Ale nie każy grał w reprezentacji USA na olimpiadzie.
Czterokrotnie uczestniczył w finale mistrzostw kraju. W 1954 roku w Nowym Jorku zajął 6-9 miejsce z wynikiem 6, 5 pkt. z 13 ( wygrał Arthur Bisguier). Najlepszy rezultat uzyskał w mistrzostwach rozegranych w Nowym Jorku na przełomie lat 1957/59. 7 pkt. z 13 dało mu 5 miejsce. W 1961 był 8-10 zdobywając 4, 5 pkt. z 11, a w 1963 roku 5 pkt z 11 przyniosło mu 7-8 miejsce. W tych turniejach zwyciężył Robert Fischer.
Jeszcze lepiej grał korespondencyjnie.
W V Mistrzostwach Świata rozgrywanych w latach 1965-68 wręcz zdeklasował rywali.
Wyniki były następujące: 1. Berliner 14 pkt. 2-3 Hybl i Husak po 11,4-5. Zagorowski i de Carbonnel po10, 6. Abramson-9,5, 7-8. Endzelins i Nielsen-9, 9-11. Richter, Rochlin i Altszuler-7,5, 12. Stern-7,13. Estrin-6, 14. Messere-5,5, 15. Ericson-5, 18. Nyman-4, 19. Borisenko-2,5 Berliner nie przegrał ani jednej partii, tylko czterech zawodników potrafiło z nim zremisować, wykosił wszystkich od ósmego do ostatniego miejsca, dokładając do tego sukcesy w partiach z piątym i szóstym zawodnikiem w tabeli. Przewaga 3 punktów nad następnym w tabeli to absolutny rekord.
Wcześniej wygrał turniej eliminacyjny z wynikiem 11, 5 pkt. Z 13 (porażka z Klompusem i remis z Napolitano). Ma tytuł arcymistrza w grze korespondencyjnej i mistrza międzynarodowego w grze bezpośredniej.
W marcu 1995 roku miał w dalszym ciągu na liście rankingowej ICCF najwyższą pozycje wśród zawodników amerykańskich, wyprzedzając następnego rodaka o 84 punkty. Ranking 2726 dawał mu trzecie miejsce na świecie po Joopie van Oosteromie (2741) i Ulfie Anderssonie (2736).
Berliner wykazywał wielki talent we wszystkich odmianach szachów. Dobre wyniki uzyskiwał w symultanach na ślepo.
W 1999 roku, w książce pt. The System twierdził, że posunięcie 1. d4 daje białym olbrzymią, być może decydującą przewagę.
O Berlinerze mówiono, że zainspirował Fischera do zagrania Obrony Alechina w meczu ze Spasskim. Dwukrotnie zagrał ten debiut przeciwko Fischerowi, a w koresponencyjnych mistrzostwach świata grał go kilkakrotnie. Wiadomo, że Fischer odnosił się sceptycznie do Obrony Alechina, ale dokładnie go przeanalizował po spotkaniach z Berlinerem. Gdy wybiła godzina prawdy postanowił zaskoczyć mistrza świata.
Zawsze był szachistą amatorem, w codziennym życiu zajmował się pracą naukową. To profesor informatyki na uniwersytecie Carnegie Mellon. Między innymi kierował zespołem pracującym nad programem szachowym HiTech. Miał na polu informatyki, nie tylko szachowej informatyki znaczące osiągnięcia. Tu też pobił pewien absolutny rekord. W 1979 roku jego program BKG 9.8 by wystarczająco silny aby rozegrać mecz z aktualnym wówczas mistrzem świata w backgammona (tryktraka) Luigi Villą.. Komputer wygrał 7-1. To było pierwsze zwycięstwo komputera z mistrzem świata w jakiejkolwiek grze. Napisał ten program przy okazji, rozwiązując problemy, które wystąpiły w pracach nad programem szachowym.

Obrona Grunfelda D65a
Berliner-Messere

1.d4 Sf6 2. c4 g6 3. Sc3 d5 4. cd S:d5 5. e4 S:c3 6.bc Gg7 7. Gc4 0-0 8. Se2 b6 9. h4!e5?! 10. h5 ed 11. hg hg 12. cd He7 13. Hd3 We8 14. Gh6!Sc6 15. G:g7 k:g7 16. Hd2! He4 17. 0-0-0! He7 18. Hh6+ Kf6 19. Wd3! S:d4 21. W:d4 G:e2 22. Wf4+ 1-0

Obrona Grunfelda D65b
Berliner-Hybl

1.d4 Sf6 2. c4 g6 3. Sc3 d5 4. cd S:d5 5. e4 S:c3 6.bc Gg7 7. Gc4 0-0 8. h4!? (TN-Berliner) 8...c5 9. Se2 cd 10. cd Sc6 11. Ge3 Sa5 12. Gd3 Sc6 13. e5 Ha5+ 14.Kf1 Wd8 15. h5 Ge6 16. hg hg 17. Wh4 Wd7 18. Hb1 S:e5 19. de Wad8! 20. Sd4!H:e5 21. Hc2 W:d4 22.W:d4 W:d4 23. G:d4 H:d4 24. Wd1 Hh4 0,5-0,5

Obrona Grunfelda D65b
Berliner-Husak

1.d4 Sf6 2. c4 g6 3. Sc3 d5 4. cd S:d5 5. e4 S:c3 6.bc Gg7 7. Gc4 0-0 8. h4!? (TN-Berliner) 8...c5 9. Se2 cd 10. cd Sc6 11. Ge3 Sa5 12. Gd5?Hd6 13. h5 Ge6 14. hg hg 15. G:e6 H:e6 16. f3 Sc4 (16....Wfd8! lepsza czarnych)
17. Gh6 G:h6 18. W:h6 Kg7 19. Hc1 Ha6! 20. Kf2 Wh8 21. W:h8 W:h8 22. Wc1 b5 22. Hc3 Wc8 23. Wc1 b5 24. d5+ f6 25. Hd4 Ha3 26. Wh1 Se5 27. He3 H:e3 28. K:e3 Wc2 29. Sd4 Sc4+ 30. Kd3 W:g2 31. S:b5 Se5+ 32. Ke3 W:a2 33. Wc1 f5 0,5-0,5

Paweł Kruza i Adam Umiastowski