Felietony

Decydujący błąd w trzecim ruchu?

Dr Tarrasch komentując poniższą partię napisał o trzecim posunięciu białych następujące słowa:“Decydujący błąd. Wynaleziony przez Paulsena system został w tej partii obalony w miażdżący sposób”. Popatrzmy w jaki sposób maestro wykorzystał straszny błąd białych popełniony już w trzecim posunięciu.

Obrona Francuska L. Paulsen-S. Tarrasch
Norymberga, 13 sierpnia 1988 roku (poniedziałek) wieczorem
1.e4 e6 2.d4 d5 3. e5? c5 4. c3 Sc6 5. Sf3 Hb6 6. Gd3

Tutaj doktor zauważa, że już za dwa posunięcia będzie jasne, że miejsce gońca jest na e2. Strata tempa bardzo ułatwia czarnym prowadzenie ataku.
6. ...cd4! To posunięcie jest zdaniem doktora lepsze niż 6....Gd7, po którym białe mogą grać 7. dc G:c5 8. 0-0. Teraz pojawia się u nich słaby pionek na d4, który będzie obiektem nieustannego ataku.
7. cd4 Gd7 8. Ge2 Sge7 9. b3 Sf5 10. Gb2 Gb4+ 11. Kf1 Ge7!12. g3 a5! 13. a4 Wac8 14. Gb5 Sb4 15. G:d7+ K:d7 16.Sc3 Sc6!17.Sb5 Sa7! 18. S:a7 H:a7 19. Hd3 Ha6!
A to naprawdę piękne posunięcie
20. H:a6 ba6 21. Kg2 Wc2 22. Gc1 Wb8 23 Wab1 Wc3 24. Gd2 Wc:b3 25. W:b3 W:b3 26. G:a5 Wb2 27. Gd2 Gb4 28. Gf4 h6 29. g4 Sfe7 30. Wa1 Sc6 31. Gc1 Wc2 32. Ga3 Wc4 33. Gb2 Gc3 34, G:c3 W:c3 35. Wb1 Kc7 36. g5! Wc4 37. gh6 gh6 38, a5! Wa4 39. Kg3 W:a5 40. Kg4 Wa3 41. Wd1 Wb3 42. h4 Se7 43. Se1 Sf5 44. Sd3 a5 45. Sc5 Wc3 46. Wb1 S:d4 47. Sa6+ Kd8 48. Wb8+ Wc849. Wb7 Ke8 50. Sc7+ Kf8 51. Sb5 S:b5 52. W:b5 Wa8 %3. f4 a4 54. Wb1 a3 55. f5 a2 56. Wa1 wa4+ 57. Kh5 Kg7 58. fe6 fe6 59. Wg1+ Kh8! 60. Wa1 Kh7 61. Wg1 a1H 62. Wg7+ Kh8 0-1

Na zakończenie doktor uznał, że była to jedna z najlepszych partii, jakie kiedykolwiek rozegrał. Rzeczywiście, to była partia godna każdego szkolenia dla juniorów. Wielu szachistów nie zgodziło się jednak z twierdzeniem, że trzecie posunięcie białych jest decydującym błędem i pozycja czarnych jest już wygrana.

W tym samym turnieju kilka dni wcześniej maestro rozegrał inną sławną partię, ale komentarz do czwartego posunięcia białych może zaskoczyć: ”Najlepszym rozwiązaniem jest wymiana pionków i naturalna kontynuacja rozwoju: Sf3, Gd3, 0-0. Wtedy czarne miałyby do wyboru: wrócić gońcem na d6 (strata tempa!), albo wymienić go na c3, co jest wygodne dla białych.”

Obrona Francuska Gottschall-Tarrasch
Norymberga, 6 sierpnia 1888 (poniedziałek) wieczorem
1. e4 e6 2. d4 d5 3. Sc3 Gb4 4. e5? Se7 5. f4?

Tutaj doktor poleca 5. Gd2, aby po 5....c5 kontynuować 6. Sb5. jego zdaniem należy unikać zdwojenia pionków każdym wariancie.
5...c5 6. a3 G:c3+
W tym miejscu mamy samokrytykę. Zdaniem doktora lepiej było odejść gońcem na a5 i jeżeli białe wezmą na c5 kontynuować 7....d4 8. b4 dc 8. b4 dc 9. ba H:a5 10. Ge3 Sd7, albo 7....G:c3+ 9. bc Ha5 Pozycja byłaby wystarczająco odkryta i czas stracony na wygrywanie tej partii udało by się skrócić co najmniej o połowę. Teraz białe będą bardzo ścieśnione, ale struktura pionkowa jest tak zablokowana, że czarnym bardzo trudno gdziekolwiek się przebić (o ile jest to możliwe).
7. bc3 c4! 8. Sf3 Ha5 9. Hd2 Sbd7 10. Sh4 Sb6 11. He3 Sa4 12. Gd2 Hb5 13. Ge2 Sg6 14 Sf3 Sge7 15. Sh4 Sg6 16 Sf3 Se7 17. Sh4 Sg6 18. Sf3 Ha5 19. 0-0 Hd8 20. Hf2 Sge7 21. Sh4 Sg6 22. Sf3 Se7 23. Sh4 Sg6 24. Sf3 Gd7 25. Kh1 Sb626. We1 He7 27. Gc1 Sa4 28. He3 h6 29. g3 Wac8 30. Sg1 h5! 31. Sh3 Hf8! 32. Gf3 Se7 33. Gg2 Sf5 34. Hd2 He7 35. Sg5 Hd8 36. Gh3 g6 37. G:f5 gf5 38. We3 He7 39. Hg2 Kd8 40. Gd2! Kc7 41. Wa1 Kb8 42. h4 Wc6 43.w3e1 Wb6 44. Kg1 Ge8 45. Kh1 Wb5 46. Kg1 Sb6 47. He2 Wa5 48. Gc1 Wa4 49. Gb2 Sa8 50. Web1 Sac7 51. Wa2 Sb5 52. Wa1 Gd7 53. Kg2 Kc8 54. He3 Kd8 55. Kf2 Ke8 56. Kg2 Kf8 57. Kf2 Kg7 58. Kg2 Kg6 59. Sf3 Whc8 60. Sd2 Wc6 61. Sb1 Wc8 62. Sbd2 Kh6 63. Sdf3 Sc7 64. Kf2 Sb5 65. Kg2 Wc6 66. Sd2 Wa6 67. Sb1 Wa5 68. Kf2 Sc7 69. Sbd2 Ga4 70. Gc1 Sb571. Kg2 G:c2! 72. Wa:c2 S:a3 72. G:a3 W:a3 74. W:a3 H:a3 75. He1 b5 76. Sb1 Hb3 77. Hc1 W6a2 78. Wc:a2 H:a2 79. Kf3 Kg7! 80. Ha3 H:b1 81. He7 Hf1+ 82. Ke3 He1+ 83. Kf3 H:c3 84. Kg2 Hd2+ 85. Kh3 Ha5 86. Hf6+ Kf8 87. Hh8+ Ke7 88. Hf6+ Ke8 89. Hh8+ Kd7 90. Hf8 Hd8! 91. Hc5 Hb8 92. Hb4 Ke8 93. Hc5 Hb7 94. Ha3 b4 95. Hf3 b3 96. H:h5 b2 97. Hh8+ Kd7 98. Hf8 b1H 99. H:f7+ Kc6 100. H:e6+ Kb5 0-1

Partia trwała 11 godzin, była odkładana dwukrotnie. Mało szachistów zgodziło się z surową oceną czwartego posunięcia białych, ale wielu czegoś się nauczyło z analizy tej znanej partii wielkiego mistrza.

Na zakończenie kilka słów o karierze legendarnego szachisty niemieckiego. W wikipedii możemy o nim przeczytać długi tekst godny zacytowania:

„Siegbert Tarrasch (ur. 5 marca 1862 we Wrocławiu, zm. 17 lutego 1934 w Monachium) – niemiecki szachista, uczestnik meczu o mistrzostwo świata z Emanuelem Laskerem.
Tarrasch poznał szachy w wieku piętnastu lat. Podczas swoich studiów medycznych w latach 1880–1885 wolny czas poświęcał szachom. W 1885 ukończył studia na Uniwersytecie Berlińskim i został doktorem medycyny. W tym samym roku po raz pierwszy wziął udział w turnieju międzynarodowym. Turniej w Hamburgu ukończył na piątej pozycji, tylko o pół punktu za zwycięzcą, Isidorem Gunsbergiem.
Po studiach Tarrasch podjął praktykę lekarską, jednak w dalszym ciągu grał w szachy, osiągając coraz większe sukcesy. W 1890 roku został mistrzem Niemiec. Najsilniejszy turniej XIX wieku w Hastings w 1895 roku zakończył na czwartym miejscu, za Harrym Pillsburym, Michaiłem Czigorinem i Emanuelem Laskerem. W tym czasie był już czołowym szachistą świata. Uważano go za autorytet w dziedzinie teorii szachów. Do 1903 roku wygrał siedem prestiżowych turniejów z trzynastu rozegranych. Dwóch mistrzów świata zapraszało go do rozegrania meczu o tytuł mistrza. W 1891 roku odmówił Wilhelmowi Steinitzowi ze względu na obowiązki związane z praktyką lekarską. Zamiast Tarrascha ze Steinitzem zagrał Lasker i w 1894 roku odebrał mu tytuł mistrza świata. W 1903 roku Tarrasch nie przystąpił do uzgodnionego meczu z Laskerem z powodu kontuzji, jakiej doznał na nartach.
Po wygranym w 1907 roku turnieju w Ostendzie Tarrasch ogłosił się turniejowym mistrzem świata w szachach. Być może ta prowokacja doprowadziła w końcu do meczu z Laskerem, który odbył się rok później, w lecie 1908 roku w Dusseldorfie i Monachium. Lasker obronił tytuł, wygrywając osiem partii przy trzech przegranych i pięciu remisach.
W 1914 roku Tarrasch awansował do pięcioosobowego finału sławnego turnieju w Petersburgu i razem z Laskerem, Jose Raulem Capablanką, Aleksandrem Alechinem i Frankiem Marshallem został uhonorowany przez cara Mikołaja II tytułem arcymistrza.
Życie z Tarraschem nie obchodziło się łaskawie. Stracił trzech synów. Jeden poległ jako porucznik w I wojnie światowej, drugi popełnił samobójstwo, trzeci zginął w wypadku kolejowym. Po raz ostatni Tarrasch grał w turnieju w Berlinie w 1928 roku, jednak z powodu choroby musiał wycofać się po trzech rundach. Jego ostatnia książka Das Schachspiel (Gra w szachy) została opublikowana w 1931 roku. Rok później zaczął wydawać własne szachowe czasopismo Tarraschs Schachzeitung (Gazeta Szachowa Tarrascha). Umarł w 1934 roku w wieku 71 lat.
Według systemu Chessmetrics, najwyższy ranking osiągnął w czerwcu 1895 r., z wynikiem 2824 zajmował wówczas drugie miejsce na świecie, za Emanuelem Laskerem.
Tarrasch wniósł znaczny wkład w rozwój teorii debiutów. Jego nazwisko noszą jeden z systemów gambitu hetmańskiego, tzw. obrona Tarrascha (1.d4 d5 2.c4 e6 3.Sc3 c5), jeden z podstawowych wariantów obrony francuskiej (1.e4 e6 2.d4 d5 3.Sd2) oraz wariant partii hiszpańskiej (1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Gb5 a6 4.Ga4 Sf6 5.0-0 S:e4).”

Paweł Kruza i Adam Umiastowski

Vistula Chess Monthly

Logo Vistula