Felietony 2022

ARCYDZIEŁO CAPABLANKI (z małym felerem)

W styczniu 1916 r. ówczesny pretendent do tytułu mistrza świata, kubański arcymistrz R. J. Capablanca rozegrał symultanę na 33 szachownicach w nowojorskim Manhattan Chess Club, osiągając wynik +30 -1 =2. Poniższa partia ukazała się w gazecie "Brooklyn Daily Eagle" z 13.01.1916, a następnie była przedrukowana przez renomowany miesięcznik "Wiener Schachzeitung" w numerze 1-4/1916 (a więc podczas toczącej się wojny). Ponieważ twórczość Capablanki, uważanego w swoim czasie za wcielenie niepokonanego i nieomylnego "automatu szachowego", nadal budzi duże zainteresowanie, postanowiliśmy partię zaprezentować polskim czytelnikom, być może po raz pierwszy.

R. J. Capablanca - N. A. Other [D31]
Nowy Jork (symultana), 11.01.1916

1.d4 d5 2.Sf3 Sf6 3.c4 e6 4.Sc3 Gd6 5.Gg5 c6 6.e3 0–0 7.Wc1 dxc4 8.Gxc4 Sbd7 9.Gd3 Ge7 10.0–0 b6 11.Hc2 Gb7 12.Se5 g6 13.Gh6 We8 14.Wfd1 Sxe5 15.dxe5 Sd5 16.Sxd5 exd5 Jeśli 16...cxd5, to 17.Gb5.
17.e6!? f5

18.Gxf5 gxf5 19.Hxf5 Gf6 20.e4 Redaktor "WSZ" postawił tu wykrzyknik, ale niesłusznie, bo lepsze było 20.Wd4 (albo 20.Wc4 z podobnym dalszym ciągiem dalszym) 20...He7 (20...Gxd4?? 21.Hg4+ z matem) 21.Wf4 Wf8 22.Gxf8 Wxf8 23.b4 z równą grą.
20...He7 21.exd5

21...cxd5? Redaktor "WSZ" nie zauważył też, że na "klejnocie" Capablanki widnieje w tym miejscu poważna skaza: po 21...Wac8! czarne wygrywają, np. 22.Wd3 cxd5 23.Wg3+ Kh8 24.We1 d4 itd.; natomiast po 21...Wad8 szanse są obustronne.
22.Wc7! "Ukoronowanie monumentalnej kombinacji. Nie może być wątpliwości, że Capablanca przewidział ten plan już przy poświęceniu gońca w 17. posunięciu" - WSZ.
22...Hxc7 23.Hxf6 He7 Po 23...Wac8 (Siegbert Tarrasch, który komentował w podobnym czasie partię w swojej rubryce szachowej, polecał ten ruch i uważał niesłusznie, że stanowi on obalenie kombinacji Capablanki) 24.Hf5 Wxe6 25.Hxe6+ Hf7 26.Hd6 i białe mają dużą przewagę.
24.He5?! Silnie wygląda alternatywne 24.Hc3! i jeśli 24...Wac8?, to 25.Hg3+ Kh8 26.He5+ Kg8 27.Wd3 z nieuchronnym matem.
24...Wf8 25.Wd3 Hf6? Rozstrzygający błąd. Tymczasem po 25...Wf6! 26.Hg5+ Kh8 27.Wg3 Wxe6 28.Gg7+ Kg8 29.Gf6+ Kf7 30.Hg7+ Ke8 31.Hxe7+ Wxe7 32.Gxe7 Kxe7 33.Wg7+ Kd6 34.Wxb7 Wc8 35.g3 h5 nie jest całkowicie pewne, czy białe wygrają "wieżówkę".
26.Wg3+ Kh8 27.Gg7+ 1–0

Zapis partii widzimy również w książce "The Unknown Capablanca" (D. Hooper & D. Brandreth, s. 152 - 153), która (jeśli wierzyć karcie tytułowej) miała swoją prapremierę w ZSRR w roku 1973 (ale nie wspomina o tym wyjątkowo dokładna i solidna "Szachmatnaja litieratura Rossiji" Sacharowa), natomiast po angielsku ukazała się w 1975 r.