Na zajęciach z szachowej taktyki trenerzy lubią zaskoczyć młodego
adepta pytaniem: co jest trudniejsze, poświęcić pionka czy hetmana?
Zwykle pada odpowiedź, że oczywiście trudniejsze jest poprawne
poświęcenie hetmana, gdyż brak najsilniejszej figury jest dotkliwiej
odczuwany.
W istocie jest na odwrót - na poświęcenie hetmana dobry szachista
odważy się tylko wówczas, gdy potrafi dokładnie przewidzieć skutki
ofiary, gdy znajdzie drogę prowadzącą do nieuchronnego mata lub do
rychłego odzyskania z nawiązką oddanego materiału.
Ubytek piona przez dłuższy czas może być niezauważalny, a dostateczną (a przy tym trudną do ścisłego
zdefiniowania) rekompensatą jest inicjatywa czyli forma przewagi pozycyjnej, która zmusza przeciwnika do prowadzenia
długotrwałej i żmudnej obrony. Wiele zależy od indywidualnych upodobań; gracze agresywni, lubiący atakować,
chętnie sięgają po ofiarę pionka, z kolei zwolennicy defensywy "konsumują" poświęcane pionki i starają się
udowodnić, że ofiara nie była poprawna. Jeśli zbicie poświęconego pionka kończy się szybką i efektowną porażką
strony przyjmującej ofiarę, mówimy wówczas, że pionek był "zatruty".
Popatrzmy na pozycję z partii, którą rozegrano niedawno na turnieju w Szwecji (1. Gefland - 7/9,
2. Mowsesian - 6, 3. Agrest - 5,5, 4-6. DeFirmian, Lautier i Timman - po 5 itd.). Borys Gelfand, od niedawna
reprezentujący nie Białoruś, lecz Izrael, poświęcił pionka ruchem 13.d4-d5. Jego przeciwnik, były mistrz świata
juniorów, nie odważył się na zabicie drugiego piona, a następnie grał bez konkretnego planu i został rozgromiony
na skrzydle królewskim. Ciekawe, czy w partii z Kasparowem lub Moroziewiczem Gelfand byłby równie odważny.
Ale to już całkiem inna historia...
Gelfand - Lautier
Malmoe 1999
1. d4 d5 2. c4 c6 3. Sf3 Sf6 4. Sc3 e6 5. e3 Sbd7 6. Hc2 Gd6 7. Gd3 O-O 8. O-O h6 9. b3 b6 10. Gb2 Gb7 11. Wac1 dxc4 12. bxc4 c5 13. d5 exd5 14. Sxd5 Sxd5 15. cxd5 Gxd5 16. Wfd1 Gxf3 17. gxf3 Hc7 18. Gc4
18...Wad8 (ryzykownie wygląda 18...G:h2 19.Kg2 Gd6? 20.Hg6!, ale ruch 19...Gd6 nie jest obowiązkowy)
19. f4 Kh8 20. Hf5 f6
(bardzo osłabia białe pola)
21. Kh1 Wfe8 22. Wg1 We7 23. Wg6 Sf8?
(pozwala przeprowadzić końcowe uderzenie, lecz po 23...b5 24.Gd3 Hb8 25.Wcg1 Wf7 26.W6g2 Sf8 27.W:g7! białe też powinny wygrać)
24. Wxh6+! gxh6 25. Gxf6+ Wg7 26. Gxg7+ Hxg7 27. Wg1 1-0.
Po 27...H:g1+ 28.K:g1 dalszy opór jest bezcelowy.