15 listopada zmarł Andrzej Pytlakowski, olimpijczyk z roku 1952, sześciokrotny finalista indywidualnych mistrzostw Polski, dziennikarz szachowy. Ostatni spośród tych, którzy mieli zaszczyt grać z Dawidem Przepiórką, Paulinem Frydmanem, Leonem Kremerem i innymi asami przedwojennych szachów. W lipcu ukończył 91 lat. Z szachami zapoznał się w warszawskim gimnazjum im. Stefana Batorego. Zachęcony przez Przepiórkę, po przejściu sita eliminacyjnego zagrał w finale mistrzostw Warszawskiego Klubu Szachowego; lokal klubowy mieścił się wówczas w istniejącej do dziś kamienicy przy ul. Marszałkowskiej 66. Prasa szachowa wydrukowała jego pierwsze partie - na razie te przegrane - z rutynowanymi przeciwnikami.
J. Jagielski - A. Pytlakowski [D01]
Warszawa 1937
Mistrzostwa WKSz
1.d4 Sf6 2.Sc3 d5 3.Gg5 (Specjalność niemieckiego mistrza Kurta Richtera.)
3...Gf5 (3...b6 4.Sf3 Se4 5.e3 Sxg5 6.Sxg5 Gb7? (6...e6!) 7.Hf3! z przewagą; Helling-Mross, Berlin 1936.)
4.f3 (4.e3 e6 5.Gd3 Gg6 6.Sf3 Ge7 7.Se5 Gxd3 8.cxd3 0-0 9.0-0 Sfd7 10.Gf4; Richter-Reinhard, mecz telegraficzny Berlin-Hamburg 1937.)
4...c5 5.e4!? dxe4 6.Gb5+ (6.d5! grał Richter w swych partiach z Whitakerem; Wiesbaden 1928 i z L. Steinerem; Podebrady 1936.)
6...Gd7 7.Gxd7+ Sbxd7 8.d5 (8.fxe4 Ha5!)
8...exf3 9.Hxf3! g6 10.0-0-0 Hb6 (10...Gg7? 11.d6! 0-0? 12.dxe7 Hxe7 13.Wxd7 Hxd7 14.Gxf6.)
11.Sh3 Se5? 12.He2 Sfd7 13.d6! exd6 14.Sd5 Ha5?
15.Hb5!! 1-0
Po wrześniu 1939 roku Pytlakowski na pewien czas znalazł się we Lwowie, podobnie jak Kazimierz Makarczyk oraz krakowscy szachiści Emanuel Rubinstein i Karol Friedman. Pytlakowski i Makarczyk powrócili niebawem do Warszawy i brali udział w konspiracyjnych rozgrywkach w 1943 i 1944 roku.
Po wyzwoleniu Pytlakowski, podobnie jak kilku jeszcze szachistów warszawskich (Makarczyk, Gadaliński, Damański), przebywał w Łodzi. Po powrocie do odbudowującej się stolicy wstąpił do wojska, studiując jednocześnie na politechnice. W tym czasie zaliczał się do ścisłej czołówki krajowej i reprezentował Polskę na kilku turniejach międzynarodowych.
W. Smysłow - A. Pytlakowski [C79]
Warszawa 1947
Turniej Słowiański
1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Gb5 a6 4.Ga4 Sf6 5.0-0 d6 6.c3 Sxe4 7.d4 Gd7 8.We1 Sf6 9.dxe5 dxe5 10.Sxe5 Sxe5 11.Wxe5+ Ge7 12.Gxd7+ Hxd7 13.He1 0-0-0! 14.Sd2 Whe8 15.h3 Gd6 16.Wxe8 Wxe8 17.Hf1 Gc5 18.Sf3 Se4 19.Ge3 Gxe3 20.fxe3 He7 21.We1 h5 22.Hc4 g5 23.Hd5 Kb8 24.Sd4 Wd8 25.Hb3 Ka8 26.Wd1 Sc5 27.Hc2 Hxe3+ 28.Hf2 Hxf2+ 29.Kxf2
29...Se6 (Po 29...Sa4! czarne mogły jeszcze powiększyć przewagę, np. 30.Wb1 c5 31.Sf3 g4 i jeśli 32.Sg5, to 32...Wd5!)
30.Wd2 c5 31.Sf3 Wxd2+ 32.Sxd2 Kb8 33.Sc4 (Aktywność białych figur wystarcza do remisu.)
33...Kc7 34.Kf3 b5 35.Se3 Kd7 36.Ke4 Sg7 37.Ke5 Se8 38.Kf5 g4 39.Kg5 gxh3 40.gxh3 Ke6 41.Kxh5 Sd6 42.Kg4 Ke5 43.Kf3 1/2.
P. Keres - A. Pytlakowski [C86]
Szczawno Zdrój 1950
1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Gb5 a6 4.Ga4 Sf6 5.0-0 Ge7 6.He2 b5 7.Gb3 0-0 8.c3 d5 9.d3 d4 10.cxd4 Sxd4 11.Sxd4 Hxd4 12.Ge3 Hd6 13.Sd2 Wd8 14.Sf3 Gg4 15.Wac1 a5 16.h3 Gxf3 17.Hxf3 a4 18.Gc2 c5 19.He2 Sd7 20.Gb1 b4 21.f3 Wac8 22.Gc2 Ha6 23.Hf2 Gd6 24.f4?! (Ten ruch należało przygotować za pomocą 24.g3.)
24...exf4 25.Gxf4 Gxf4 26.Hxf4 f6 27.g4 Sf8 28.e5? (Białe za wszelką cenę pragną zaktywizować "hiszpańskiego" gońca, poświęcają więc materiał, ale rekompensata jest niedostateczna.)
28...Sg6 29.Hf5 fxe5 30.d4 exd4 31.Gd3 Hd6 32.Hf2 Wf8 33.Gf5
33...Se7 (Dokładniejsze 33...Wce8 34.Wce1 Se5.)
34.Wce1 (Po 34.Wxc5! Wcd8 przewaga czarnych wciąż wystarczała do wygranej.)
34...Sxf5 35.gxf5 Wce8 36.f6 Hxf6 37.Hg2 Hg6 38.Hxg6 hxg6 39.Wc1 Wxf1+ 40.Kxf1 We5 41.Kf2 Kf7 42.Kf3 g5 i po dalszych 10 posunięciach białe poddały się (0-1).
A. Pytlakowski - G. Stoltz [D33]
Marianske Lazne 1951
turniej strefowy
1.d4 d5 2.c4 e6 3.Sc3 c5 4.cxd5 exd5 5.Sf3 Sc6 6.g3 c4 7.Gg2 Gb4 8.0-0 Sge7 9.Gd2 Wb8! (9...0-0 10.a3 Ga5 11.b3 cxb3 12.Hxb3; Najdorf-Stoltz, Bled 1950.)
10.a3 Ga5 11.b3 b5 12.Wb1 Gf5 13.Wb2 0-0 14.We1 Hd7 15.Hc1 Wfe8 16.Gf4 Wb7 17.Se5 Sxe5 18.Gxe5 b4 (18...Gxc3!? 19.Hxc3 Sg6 20.bxc4 bxc4 21.Wxb7 Hxb7 22.Hxc4 dxc4 23.Gxb7 Sxe5 24.dxe5 Wxe5 itd.)
19.axb4 Wxb4 20.Ha1 Gb6 21.Ha3! Wxb3 22.Wxb3 cxb3 23.Hxb3 Sc6 24.Sxd5 Gxd4 25.Gxd4 Sxd4 26.Hc4 Se6 27.Wa1 Sf8 28.e3 Ge6 29.Hd4 Wb8
30.h4 Gxd5? 31.Wxa7 Wb1+ 32.Kh2 Hf5 33.e4! Hc8 34.exd5 Hb8 35.Hc5 Wb5 36.He7 Kh8 37.Hxf7 He5? 38.Hxf8 mat (1-0).
Reprezentował styl pozycyjny, skutecznie się bronił i dobrze rozgrywał końcówki. Miał doskonały bilans pojedynków z Bogdanem Śliwą, bezspornie najlepszym szachistą Polskim lat pięćdziesiątych XX wieku. Ulokowany na zbyt wysokiej drugiej szachownicy podczas Olimpiady w Helsinkach w 1952 r. uzyskał słaby wynik (0,5 z 7), co miało niekorzystny wpływ na przebieg jego dalszej kariery sportowej. Wprawdzie w 1955 roku zdobył jeszcze brązowy medal na Mistrzostwach Polski we Wrocławiu, ale po nieudanym starcie w kolejnym finale (Częstochowa 1956) zrezygnował z ambicji sportowych, ograniczając się niemal wyłącznie do rozgrywek drużynowych. Po uzyskaniu dyplomu na wydziale MEL pracował w Instytucie Maszyn Matematycznych.
A. Pytlakowski - J. Szukszta [E14]
Katowice 1952
Mistrzostwa Polski
1.d4 Sf6 2.Sf3 b6 3.c4 Gb7 4.e3 e6 5.Sbd2 c5 6.Gd3 cxd4 7.exd4 Ge7 8.0-0 0-0 9.He2 Sc6 10.b3 d5 11.Gb2 Sb4 12.Gb1 Wc8 13.Se5 He8 14.f4 a6 15.a3 Sc6 16.Gd3 dxc4 17.bxc4 g6 18.Kh1 Sa7 19.a4 Sc6 20.Sxc6 Gxc6 21.Wae1 Gd8 22.Hf2 Hd7 23.Sf3 Gxa4 24.Se5 Hb7 25.d5 exd5 26.Hd4 h5 27.cxd5 Gb5 28.Gxb5 axb5 29.Sc6 Wxc6 30.dxc6 Hxc6 31.Ga3 We8 32.Wxe8+ Hxe8 33.Wd1 Ge7 34.Gb2 Hc6 35.h3 Hc5 36.Hd3 b4 37.He2 Kf8 38.Wc1 Hd6 39.Wc8+ Kg7 40.Ge5 Hd7 41.Ha6 Kh6 42.Wh8+ Sh7 43.Hxb6 h4 44.Hf2 Hf5
45.Kh2 Hd3 46.Wg8 b3? (Czarne wpadają w zastawione sidła.)
47.Hxh4+! Gxh4 48.Gg7+ Kh5 49.g4 mat (1-0).
Pytlakowski w latach 1951 - 57 pięć razy zdobył tytuł szachowego mistrza Wojska Polskiego. Należał do grona założycieli sekcji szachowej CWKS "Legia", która następnie przekształciła się w Wojskowy Klub Szachowy "Legion" - był to potentat na szachowej mapie Polski. Przez dwie dekady należał do kolegium redakcyjnego miesięcznika "Szachy", prowadził kilka kącików szachowych, m. in. w "Żołnierzu Wolności" i tygodniku "Świat".
Drugą wielką pasją Zmarłego, obok szachów, były góry. Taternictwo uprawiał czynnie przez pół wieku. Uczestniczył w kilku wyprawach w Himalaje i Hindukusz. Przyjaźnie wtedy nawiązane wytrzymały próbę czasu.
Do ostatnich dni Andrzej Pytlakowski zachował świetną pamięć, poczucie humoru i jasny umysł. Wspominał początki swojej przygody z szachami: rozmowę z Dawidem Przepiórką, turniej drużynowy warszawskich gimnazjalistów z 1936 roku, powiedzonka Kazimierza Makarczyka. Został pochowany na Starych Powązkach, obok zmarłego wcześniej brata - pisarza Jerzego Pytlakowskiego, oraz rodziców.
Tomasz Lissowski