http://szachowavistula.pl/vistula/mistrz_puchala_cywinski.htm
Do "pra-ojców" nowoczesnego zadania szachowego należy pewien austriacki oficer, którego nazwisko - pisane zresztą na kilka sposobów - mile brzmi w polskim uchu: August von Cywinski de Puchala. Przekonajmy się najpierw, co pisano o nim niecałe sto lat temu.
Cywiński urodzony w Wiedniu w 1829 roku przejął po ojcu swym karjerę wojskową. Przeszedłszy przez ogień większych bitew osiadł na Morawach, gdzie w Napajedl umiera w zapomnieniu w 1905 r. Jego działalność szachowa trwa niedługo, a najświetniejszy okres jego twórczości przypada na lata 1855-1865.
Spuścizna po Cywińskim jest ilościowo niewielka (26 prac drukowanych i 7 szkiców znalezionych w tece pośmiertnej), ale to wystarczyło, aby jego nazwisko znalazło się w aeropagu "Trójki starych mistrzów" ubiegłego stulecia i wyryte zostało złotemi zgłoskami w historji kompozycji szachowej. Istotę twórczości Cywińskiego można określić jednem słowem; kombinacja! Tu właśnie tkwi jego genialność! - Prace Cywińskiego odznaczają się niezwykłą głębią i oryginalnością; ale na próżno szukalibyśmy w jego zadaniach błyskotliwości i eleganckiej formy; znajdziemy li tylko żołnierską tężyznę, która ujmuje nas swą prostotą.
A. Puchała - Cywiński
Wiener Schachzeitung 1855
Mat w 4 posunięciach
1.Wf7+! Sxf7 (1...Ke6? 2.We7 mat) 2.Gb5+ Hxb5 3.He6+ Kxe6 4.Sf8 mat.
"Prawdziwy Cywiński, przemocny od początku do końca! Nie brak i czarnego hetmana, charakterystycznego w pracach Autora. Druga odmiana właściwie odpada, gdyż Cywiński nie dbał o odmiany" - (pisał) dr E. Mazel.
A. Puchała - Cywiński
Illustr. Familien Journal 1858
Mat w 5 posunięciach.
1.Sa5 a6 2.Sc6 a5 3.Se7 axb4 4.Sexd5 bxc3 5.Sf4 mat.
"Pomysł zadania polega na wędrówce skoczka. Klasycznie czysty mat wieńczy to wspaniałe dzieło". - S. Limbach.
O Cywińskim mamy dwie monografie i to w języku niemieckim: jedna napisaną przez znanego niemieckiego kompozytora W. von Holzhausena, a drugą przez dr. E. Mazela, b. lekarza lwowskiego i redaktora "Wiener Schachzeitung". W tym roku upływa właśnie stulecie od narodzin wielkiego mistrza i nestora polskiej poezji szachowej, którego twórczość powinna się doczekać obszernej publikacji w języku polskim.
Tadeusz Horak
"Słowo Polskie" (Lwów) 15. IX. 1929
Tymczasem w Polsce zapomniano o Cywińskim, a przyczynił się do tego niewątpliwie autorytet Mariana Wróbla, który zawyrokował następująco:
Dlatego zdecydowałem się na pominięcie wszystkich "wątpliwych" problemistów, chociaż wśród nich jest kilka nazwisk bardzo poważnych twórców. Tak np. niewątpliwie słowiańskiego, a nawet polskiego pochodzenia był wybitny problemista August Puchała Cywiński, syn austriackiego kapitana (1829 - 1905). On sam jednak uważał się za Austriaka, językiem polskim nie władał, z szachami polskimi nie utrzymywał żadnego kontaktu.
Marian Wróbel
"100 lat polskiej kompozycji szachowej", str. 6.
Gdybyśmy chcieli zaprzeczyć argumentom Wróbla, skądinąd mającym wiele sensu, przypomnielibyśmy, iż generał Henryk Dąbrowski, ten od Mazurka Dąbrowskiego, też nie słynął z znakomitego władania polszczyzną, co nie przeszkodziło mu w odpowiedniej chwili stanąć na czele Legionów i z czasem awansować do narodowego panteonu. A teraz jeszcze jeden tekst poświęcony Austriakowi polskiego pochodzenia:
August von Cywinski de Puchala, syn kapitana armii austriackiej, urodził się 16 lipca 1829 roku w Wiedniu. Jego pierwsze zadanie ukazało się w 1855 roku w "Wiener Schachzeitung". Cywinski komponował wyłącznie zadania na mata w czterech lub w pięciu posunięciach. Z zawodu był żołnierzem, uczestniczył w bitwach pod Magenta i Solferino. W 1860 roku z powodu inwalidztwa został przeniesiony w stan spoczynku. Edward Mazel napisał w 1912 roku w "Wiener Schachzeitung" o Cywinskim:
"Cywinski, który po krótkich cierpieniach zmarł cicho 1 stycznia 1905 roku, był mocnej budowy, wyprostowany i energiczny. Na jego szlachetnym obliczu malował się niezmącony spokój. Najbardziej godne uwagi było jego oko. Małe, szarobłękitne, promieniowało najwyższą energią i siłą woli, zarówno wtedy, gdy spoglądał przed swoje okulary, jak i wówczas, gdy z opuszczoną powieką wpatrywał się w szachownicę. Jego charakter, jego tryb życia, właściwości i słabostki odpowiadały temu, co zapowiadał jego wygląd zewnętrzny. Był pozbawiony wrażliwości i opryskliwy. Nie sądzą, był znalazł się jakiś żołnierz lepszy od niego i odważniejszy. Niebezpieczeństwo działało na niego pobudzająco, nie było rzeczy niemożliwej do wykonania. Co sobie zaplanował w umyśle, to musiało być konsekwentnie przeprowadzone."
A. Puchała - Cywiński
Illustr. Familien Journal 1858
Mat w 4 posunięciach
Próba natychmiastowego zagrania 1.Hc3 nie prowadzi do celu, bowiem czarne uciekając wieżą na f4 lub h4 zwalniają pole ucieczki dla swego króla; mat następuje najwcześniej w 5 posunięciu, a prowadzi do tego 2.Sa4+ lub 2.Sd7+. Wypad hetmana trzeba więc przygotować:
1.Sf3! Gxf3 2.Ge4 Gxe4 [lub 2...cxb3 3.Hxb3 Wxe4 (jeśli 3...Gxe4 - lub inny ruch pozostawiający wieżę na d4 - to wtedy 4.Sa4#) 4.Hd5 mat] 3.Hc3 (dopiero teraz skuteczne, grozi 4.Hxb4 mat; goniec nie pozwala odejść wieży po czwartej linii - np. na h4 - zaś po odejściu wieży np. na d8 nastąpi 4.Hxc4 mat) 3...bxc3 4.b4 mat.
Rolf Kraetschmer na stronie: www.berlinthema.de/cywinski.htm
Na zakończenie dane pozwalające na próbę "zaanektowania" kompozytora dla polskich szachów. Herb Puchała...
...odnotowany był w polskich źródłach historycznych już w roku 1398. Inna nazwa tego herbu to "Sławęcin". Herbem tym pieczętowały się rodziny: Berent, Chaszkowski, Chomkowski, Chyboński, Ciwiński, Cywiński, Gutkowski, Hotomirski, Kot, Kotomierski (lub Kotomirski), Kotowski, Lipiański, Lutostański, Łącki, Miłaszewicz, Mysłkowski, Mystkowski, Pajowski, Poleski, Puchalski, Puchłowski, Rogaszewski, Tyski, Wangier i oczywiście Puchała. Jeden z Cywińskich podczas Sejmu Czteroletniego podpisał Konstytucje 3 Maja. Ojciec lub dziad Augusta, Cywiński herbu Puchała, wywędrował do Cesarstwa Austrii i tam rodzina zaczęła używać nazwiska w zmienionej pisowni. Czyż trzeba więcej dowodów na to, by zaliczyć dzielnego wojaka do grona polskich kompozytorów szachowych? A do pomysłu wydania po polsku monografii poświęconej Cywińskiemu należy koniecznie powrócić!