Skromne 18. miejsce w turnieju "B" tegorocznego "MK-CAFE CUP" w Koszalinie
zajął białoruski arcymistrz Wiktor Dawydowycz Kuprejczyk. Wyprzedziło go m.
in. kilku młodych szachistów o nieznanych (jeszcze?) nazwiskach; czy
zdawali sobie sprawę, ze pozostawili w pobitym polu zawodnika, który ongiś
nosił przydomek "drugi Tal"?
Wiktor urodził się w 1949 r. w stolicy Białoruskiej ZSRR Mińsku, liczącym
się ośrodku na szachowej mapie ZSRR. Nauczycielem jego szachowych
nauczycieli był arcymistrz Izaak Bolesławski, znakomity teoretyk i autor
serii podręczników debiutowych, wieloletni trener-sekundant mistrza świata
Petrosjana. Pod okiem doświadczonych pedagogów talent Kuprejczyka rozwijał
się bardzo szybko - w wieku 16 lat został mistrzem, gdy miał lat 20,
zadebiutował w czempionacie ZSRR. Grał ostro, kombinacyjnie, ryzykując dużo
w każdej partii, niezależnie od sytuacji turniejowej i klasy rywala.
Wyraźnie lepsze rezultaty osiągał białym kolorem, specjalizując się
zwłaszcza w gromieniu członków "klanu sycylijczyków".
Kuprejczyk - Tal
Soczi 1970
1. e4 c5 2. Sf3 d6 3. d4 c:d4 4. S:d4 Sc6 5. Sc3 Sf6 6. Gc4 Hb6 7. Sb3 e6 8. Ge3 Hc7 9. f4 a6 10. Gd3 b5 11. a3 Ge7 12. Hf3 Gb7 13. 0-0 Wc8 14. Wae1 0-0 15. Hh3 b4
16. Sd5 (16. ab?! S:b4 17. e5 de 18. fe H:e5 19. W:f6 S:d3!) 16...e:d5 17.
e:d5 Sb8 18. Gd4 g6 19. Wf3 G:d5 20. Wfe3 Gd8 21. Hh4 Sbd7 22. Hh6 Hb7
(22...Hb6!? -Tal) 23. Wg3 Sc5? (Według Tala 23...Gb6 prowadziło do remisu.)
24. S:c5 d:c5 25. f5 c:d4 26. f:g6 f:g6 27. G:g6 Kh8 28. H:f8+ Sg8 29. Gf5!
Wb8 30. We8 Hf7 31. Wh3! 1-0. Efektowne zakończenie.
Wygrać z Michaiłem Talem po "talowsku"? Doprawdy, niewielu szachistów mogło
pochwalić się podobnym osiągnięciem. Nic dziwnego, ze Kuprejczyk został
okrzyknięty wielką nadzieją szachów radzieckich, występował w wielu
turniejach republikańskich, ogólnozwiązkowych i międzynarodowych.
Równolegle uczęszczał na uniwersytet, uwieńczył naukę dyplomem i dobrze
prezentował się jako dziennikarz - szachowy oczywiście.
"Gra figurowa, złożone pozycje z obustronnymi szansami, pozwalające na
rozwiniecie fantazji - oto żywioł Kuprejczyka. To prawda, ze próbował on
poszerzyć swój arsenał, uczynić swoja grę - modne dziś słowo - bardziej
uniwersalna, grywać proste pozycje. Lecz sukcesów przy tym nie odnosił.
Zwycięstwa przychodziły, gdy był samym sobą" - pisał trener reprezentacji
młodzieżowej ZSRR A. Bychowski.
Mikenas - Kuprejczyk
Homel 1973
1. d4 d5 2. c4 c6 3. Sf3 Sf6 4. Sc3 d:c4 5. a4 Gf5 6. Se5 e6 7. f3 Gb4 8. S:c4 Sbd7 9. Gg5 h6 10. Gh4 b5 11. Sd2 e5 12. e4 e:d4 13. Sa2
13...S:e4!! (słabe byłoby 13...G:d2+ 14.H:d2) 14. G:d8 G:d2+ 15. Ke2 d3+ 16. K:d3 Sdc5+ 17. Ke2 W:d8 18. g4 Ge6 19. Hc2 Gb3! 20. Wc1 G:c1 21. H:c1 Wd2+ 22. Ke3 Wd1 23. H:d1 G:d1 24. f:e4 G:a4 (czarne uzyskały wygraną końcówkę) 25. b4 Sd7 26. Sc3 Gb3 27. Ge2 Ke7 28. Wa1 Wa8 29. h4 g5 30. Kd4 f6 31. h:g5 h:g5 32. Wa3 Ge6 33. Sd1 Kd6 34. Wa6 Kc7 35. e5 f:e5+ 36. Ke4 Kb7 37. Wa1 Wf8 38. Ke3 Wf4 0:1.
Kuprejczyk - Bielawski
Czelabińsk 1974
1. e4 c5 2. Sf3 e6 3. d4 c:d4 4. S:d4 Sc6 5. Sc3 a6 6. Ge2 d6 7. f4 Sf6 8. Gf3 Hb6 9. Sb3 Ge7 10. a4 Sa5 11. S:a5 H:a5 12. Ge3 Gd7 13. 0-0 Gc6 14. Hd3 Hc7 15. b4 Wc8 16. b5 Gd7 17. Gd4 e5 18. b6 Hb8 19. Ge3 0-0? (lepsze 19...Ge6 lub 19...ef 20.G:f4 Ge6) 20. f5! Wc6 21. Sd5 S:d5 22. e:d5 Wcc8
23. f6! G:f6 24. Ge4 Kh8 (by na 25.G:h7 zagrać e5-e4!) 25. W:f6! g:f6 26.
G:h7 Wg8 27. Wf1! Wg7 28. Ge4 f5 29. G:f5 G:f5 30. W:f5 Kg8 31. Gh6 Wg6 32.
Wg5! (usuwa ostatniego obrońcę króla) 32...Kh7 33. W:g6 f:g6 34. Hh3 Kg8
35. Hd7 1-0.
Kuprejczyk trzykrotnie był mistrzem świata studentów (w drużynie),
dwukrotnie wygrał młodzieżowe mistrzostwa ZSRR, siedmiokrotnie grał w
finałach mistrzostw ZSRR, które to turnieje aż do polowy lat 80. należały
do najsilniej obsadzonych na świecie. Najlepszym wynikiem było podzielenie
miejsc 5-7 w 1979 roku, lecz były i takie starty, które Wiktor chętnie
wymazałby z pamięci i ze stronic biuletynów (np. Leningrad 1974, ostatnie
miejsce, wynik +3 -11 =1).
Zawodnik typu Smysłowa lub naszego Włodzimierza Schmidta, gdy gra nie
idzie, starałby się "skrócić dystans" kilkoma remisami i dotrwać do
lepszych dni przy możliwie najmniejszych stratach. Kuprejczyk, gdy w zlej
formie, prac do przodu niczym Mike Tyson inkasował wiele mocnych ciosów w
pogoni za uderzeniem, które powali przeciwnika na kolana.
Legitymujący się od 1980 roku tytułem arcymistrza lider białoruskich
szachistów nie został graczem uniwersalnym, wiele jego startów zakończyło
się spektakularnymi klęskami, ale tez zajął wiele nagrodzonych miejsc
(Reykjavik, Malmoe, Berlin Zachodni, Polanica, Winnipeg itd. itd.) i chyba
żaden z szachistów polskich w okresie powojennym nie mógłby się z nim
równać. Jeden z popularnych wariantów obrony Caro-Kann (1.e4 c6 2.d4 d5
3.e5 Gf5 4.Sc3 e6 5.g4 Gg6 6.Sge2) nazywany jest przez większość autorów
"wariantem Kuprejczyka".
Mając szósty "krzyżyk" na karku i nie budzący respektu ranking 2430
Kuprejczyk raczej nie zostanie już mistrzem świata. Jednak wśród tych,
którzy na równi cenią sukcesy sportowe i piękne partie, Wiktor Waleczny z
Mińska Białoruskiego ma wielu zwolenników.
Georgadze - Kuprejczyk
Vilnius 1980
1. d4 Sf6 2. c4 g6 3. Sc3 Gg7 4. e4 d6 5. f3 a6 6. Gg5 Sc6 7. Hd2 0-0 8. d5? Se5 9. f4 Sed7 10. Sf3 Sc5 11. Hc2 c6 12. Ge2 c:d5 13. c:d5 Hb6 14. Sd2
14...Sf:e4!? 15. Sc:e4 Gf5 16. g4 S:e4 17. g:f5 Hf2+ 18. Kd1 S:d2 19. H:d2 f6! 20. Wf1 H:h2 21. Gh4 H:h4 22. He3 (22.Kc2!) 22...Wac8 23. Wc1 W:c1+ 24. K:c1 g5 25. Kb1 g4 26. H:e7 g3 27. H:d6 g2 0-1.
Kuprejczyk - Boehm
Polanica 1981
1. e4 e6 2. d4 d5 3. Sd2 Sc6 4. Sgf3 Sf6 5. e5 Sd7 6. Sb3 a5 7. a4 b6 8. Gf4 Ge7 9. c3 Ga6 10. G:a6 W:a6 11. Sc1 Scb8 12. h4 c5 13. Wh3 Sc6 14. Wg3 g6 15. h5 Wa7 16. Se2 Wb7 17. Kf1 Ha8 18. Kg1 Ha6 19. Sg5 b5 20. Hd3 c4 21. Hf3 b:a4 22. Wh3 G:g5 23. h:g6 G:f4? (23...fg6!?) 24. W:h7 Wf8 25. g7 Wg8
(Typowa pozycja dla Kuprejczyka: przeciwnik ma dwie figury więcej, ale jest
zmuszony do rozpaczliwej obrony) 26. Wh8 Se7 27. Hh5 G:e5 28. d:e5 Wb8 29.
Hh7 Hc8 30. f4 Sc5 31. W:g8+ S:g8 32. H:g8+ Ke7 33. Hh7 Hg8 34. Hh6 W:b2
35. Sg3 Se4 (groziło śmiertelne 36.Sh5) 36. S:e4 d:e4 37. Wd1 i czarne nie
zdążyły się poddać, gdyż przekroczyły czas.
(artykuł ukazał się w listopadowym numerze "Przeglądu Szachowego")