Hitem sezonu był turniej rozegrany na przełomie lutego i marca w baskijskim kurorcie San Sebastian, pierwszy w historii szachów superturniej. Wszyscy jego uczestnicy musieli się wykazać odpowiednio długą listą występów turniejowych zwieńczonych zajęciem nagrodzonego miejsca. Grali wszyscy najlepsi za wyjątkiem mistrza świata Laskera, który po dwóch meczach w obronie tytułu (ze Schlechterem i Janowskim) w roku poprzednim zrobił sobie dłuższą przerwę w startach.
Wynik turnieju były sensacyjny, zwyciężył bowiem najmniej doświadczony uczestnik, wysłannik Kuby mający na koncie zaledwie kilka turniejów niższej rangi - Raul Jose Capablanca (9,5 p. z 14). Miejsca drugie i trzecie podzielili nasz Akiwa Rubinstein i Słoweniec Milan Vidmar (po 9 p.), po nich na metę dotarli Marshall, Tarrasch, Schlechter, Nimzowitsch, Bernstein i pozostali. Pierwszą nagrodę "za piękność" ufundowaną przez barona Rotszylda otrzymał Capablanca za zwycięstwo na Ossipem Bernsteinem. Kluczowym momentem turnieju był pojedynek:
Akiwa Rubinstein - Raul Jose Capablanca [D33]
San Sebastian 1911
1.d4 d5 2.Sf3 c5 3.c4 e6 4.cxd5 exd5 5.Sc3 Sc6 6.g3 Ge6 7.Gg2 Ge7 8.0-0 Wc8 9.dxc5 Gxc5 10.Sg5 Sf6 11.Sxe6 fxe6 12.Gh3 He7 13.Gg5 0-0 14.Gxf6 Hxf6
15.Sxd5! Hh6 16.Kg2! 16.Gg2? Se5 17.Sf4 (17.Wc1 Hxc1! 18.Hxc1 Gxf2+) 17...Sg4 18.h3 (18.Sh3 Gxf2+ 19.Wxf2 Wxf2 20.Sxf2 Hxh2+ 21.Kf1 Se3+) 18...Sxf2 19.Wxf2 Gxf2+ 20.Kxf2 g5-+.
16...Wcd8 17.Hc1!! exd5 17...Wxd5 18.Hxh6 gxh6 19.Gxe6+.
18.Hxc5 Hd2 19.Hb5 Sd4 20.Hd3 Hxd3 21.exd3 Wfe8 22.Gg4 Kasparow w tomie 1. swojej fundamentalnego dzieła "Moi wielcy poprzednicy" za lepsze uważa 22.Wfe1 Sc2 23.Wxe8+ Wxe8 24.Wd1 itd.
22...Wd6 23.Wfe1 Wxe1 24.Wxe1 Wb6 25.We5 Wxb2 26.Wxd5 Sc6 27.Ge6+ Kf8 28.Wf5+ Ke8 29.Gf7+ Kd7 30.Gc4 a6 Capablanca widział szanse na ratunek w wariancie 30...Kd6! 31.Wb5 Wxb5 32.Gxb5 Sd4 33.Ga4 b5; ale komputery Kasparowa każą grać 31.Wf7, co ma prowadzić do zwycięstwa.
31.Wf7+ Kd6 32.Wxg7 b5 33.Gg8 a5 34.Wxh7 a4 35.h4 b4 36.Wh6+ Kc5 37.Wh5+ Kb6
38.Gd5? Prawidłowe wg Kasparowa było 38.Gc4 b3 39.axb3 a3 40.Wb5+ Kc7 41.b4+.
38...b3? Pogodzony z porażką Capablanca nie zauważył ratującego uderzenia 38...Wxa2!!, po którym nawet Kasparow nie zdołał odszukać wygranej dla białych.
39.axb3 a3 40.Gxc6 Wxb3 40...a2 41.Wb5+ Ka6 42.Wb8
41.Gd5 a2 42.Wh6+ 1-0.
Po tym turnieju Kubańczyk natychmiast zaczął być uważany za realnego pretendenta do tytułu mistrza świata, zmuszając Rubinsteina do podzielenia się tym splendorem. Niebawem rząd kubański zaoferował Capablance wyjątkowo dobrze płatną funkcję dyplomaty, co oznaczało stabilizację finansową na całe dziesięciolecia i możliwość nieskrępowanego poświęcenia się szachom. A tymczasem niewiele brakowało, by genialny Capablanca turnieju w San Sebastian nie wygrał! Gdyby Dawid Janowski w odpowiednim momencie świetnie prowadzonej partii znalazł wygrywający wariant...
Raul Jose Capablanca - Dawid Janowski [D40]
San Sebastian 1911
1.d4 d5 2.e3 Sf6 3.Sf3 c5 4.c4 e6 5.Sc3 Ge7 6.dxc5 0-0 7.a3 Gxc5 8.b4 Ge7 9.Gb2 a5 10.b5 b6 11.cxd5 exd5 12.Sd4 Gd6 13.Ge2 Ge6 14.Gf3 Wa7 15.0-0 Wc7 16.Hb3 Sbd7 17.Wfd1 Se5 18.Ge2 He7 19.Wac1 Wfc8 20.Sa4 Wxc1 21.Wxc1 Wxc1+ 22.Gxc1 Se4 23.Gb2
23...Sc4! 24.Gxc4 Gxh2+! 25.Kxh2 Hh4+ 26.Kg1 Hxf2+ 27.Kh2 Hg3+ 28.Kg1 dxc4 29.Hc2 Hxe3+ 30.Kh2 Hh6+ 31.Kg1 He3+ 32.Kh2 Hg3+ 33.Kg1 He1+ 34.Kh2 Sf6 (Czarne tymczasowo oddają drugą figurę.)
35.Sxe6 Hh4+ 36.Kg1 He1+ 37.Kh2 Hh4+ 38.Kg1 Sg4 39.Hd2 Hh2+ 40.Kf1 Hh1+ 41.Ke2 Hxg2+ 42.Kd1 Sf2+ 43.Kc2 Hg6+ 44.Kc1 Hg1+ 45.Kc2 Hg6+ 46.Kc1 Sd3+ 47.Kb1 fxe6 48.Hc2 h5 49.Gd4 h4 50.Gxb6 h3 51.Gc7 e5 52.b6 He4! 53.Gxe5
53...He1+? Kończyło walkę 53...Hh1+ 54.Ka2 Sxe5 55.He2 Hg2 56.Sc3 Hxe2+ 57.Sxe2 h2 58.Sg3 Kf7 -+.
54.Ka2 Sxe5 55.b7 Sd7 56.Sc5 Sb8 57.Hxc4+ Kh8 58.Se4 Kh7? Wg Kasparowa zarówno 58...He3 jak i 58...Hh4 wciąż dawało duże szanse na remis.
59.Hd3 g6 60.Hxh3+ Kg7 61.Hf3 Hc1 62.Hf6+ Kh7 63.Hf7+ Kh6 64.Hf8+ Kh5 65.Hh8+ Kg4 66.Hc8+ 1-0.
Drugim punktem kulminacyjnym sezonu był maratoński (25 rund w ciągu 35 dni sierpnia i września) turniej w czeskim uzdrowisku Karlsbad. Bezapelacyjnym triumfatorem okazał się Niemiec Richard Teichmann, gromadząc 18 punktów, o cały punkt przed Rubinsteinem i Schlechterem. Teichmanna, którego głowa przesłonięta była jak u pirata czarną opaską (choroba oka), zwano żartobliwie Ryszardem Piątym, bo z uwagi na niedostatek walorów sportowych dużo remisował i zwykle w turniejach zadowalał się czwartą lub piąta nagrodą. W Karlsbadzie Teichmann był nie do poznania.
Richard Teichmann - Carl Schlechter [C90]
Karlsbad 1911
1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Gb5 a6 4.Ga4 Sf6 5.0-0 Ge7 6.We1 b5 7.Gb3 d6 8.c3 0-0 9.d3 Sa5 10.Gc2 c5 11.Sbd2 Hc7 12.Sf1 Sc6 13.Se3 Gb7 14.Sf5 Wfe8 15.Gg5 Sd7 16.Gb3 Sf8 17.Gd5 Sg6 (17...Gd8!) 18.Gxe7 Sgxe7
19.Gxf7+! Kxf7 20.Sg5+ Kg8 Albo 20...Kg6 21.Sxg7 Wh8 22.Hh5+ Kxg7 23.Hf7+ Kh6 24.Se6+-
. 21.Hh5 Sxf5 22.Hxh7+ Kf8 23.Hxf5+ Kg8 24.Hg6! Hd7 Nie pomaga 24...Se7 25.Hf7+ Kh8 26.We3 ani 24...Sd8 25.Hxe8 mat.
25.We3 1-0.
Czwartą nagrodę (167 p.) zdobył niezwykle utalentowany przedstawiciel szachowej Łodzi Hersz Rotlewi, do ostatnich rund bezkompromisowo walczący (tylko 2 remisy!) z Teichmannem o prymat. Po kilku latach codziennych treningów z Rubinsteinem 20-letni Rotlewi uzyskał niezwykłą biegłość w rozgrywaniu gambitu hetmańskiego i obrony Tarrascha.
Abram Rabinowicz - Hersz Rotlewi [B45]
Karlsbad 1911
1.e4 c5 2.d4 cxd4 3.Sf3 e6 4.Sxd4 Sf6 5.Sc3 Gb4 6.Gd3 Sc6 7.Ge3 d5 8.exd5 exd5 9.0-0 0-0 10.h3 Gd7 11.Sce2 Gd6 12.c3 Hc8 13.Sg3 We8 14.Sgf5 Gb8 15.g4 Se4 16.We1 Sxd4 17.Sxd4 f5
18.f3?! Hc7 19.f4 (Lepsze 19.Hc2.) 19...Sg5! 20.Gf1 fxg4 21.hxg4 Wxe3! Pozycyjna ofiara jakości szybko rozstrzyga. 22.Wxe3 Hxf4 23.He2 Gd6 24.We1 Wf8 25.Hg2 Gxg4 26.We8 26.Hxd5+ Kh8 27.Hg2 Sh3+ 28.Kh1 Hh6-+.
26...Gf3 27.Wxf8+ Kxf8 28.Sxf3 Sxf3+ 29.Kf2 Sh4+ 0-1.
Sukces w Karlsbadzie opłacił Rotlewi kolosalnym ubytkiem sił, których już nigdy nie zdołał zregenerować. Po kilku nieudanych próbach w 1912 roku zmagający się z chorobami i depresją szachista zakończył de facto karierę i do śmierci w 1920 roku zagrał zaledwie kilkanaście oficjalnych partii.
Dobrymi występami w Karlsbadzie i miesiąc wcześniej w Kolonii zwrócił na siebie uwagę 19-letni Rosjanin Aleksander Alechin.
Nie brakowało turniejów mistrzowskich mniejszego kalibru. W San Remo grali m. in Dawid Przepiórka i Mojżesz Łowcki, wtedy jeszcze reprezentant Kijowa. W Petersburgu odbył się turniej wszechrosyjski, w którym drugą i czwartą nagrodę zdobyli gracze w Warszawy Aleksander Flamberg i Samuel Langleben. W Kijowie turniej wygrał rozpoczynający dopiero wielką karierę Jefim Bogolubow.
Na ziemiach polskich ustaloną markę miały kluby w Łodzi (Salwe, Rotlewi, Daniuszewski), Warszawie (Rubinstein, Flamberg), Krakowie (Ameisen, Dominik), Lwowie i Poznaniu. W grudniu 1911 roku rozegrano 2-kołowy turniej o mistrzostwo Warszawskiego Towarzystwa Zwolenników Gry Szachowej. W 14 partiach Rubinstein oddał rywalom tylko dwie "połówki", kolejne miejsca zajęli Salwe, Flamberg, Langleben, Kuhn (?), Kleczyński, Rozental i Hartmanis. Żal, że z tej ciekawej imprezy do naszych czasów zachował się zapis tylko jednej partii (Flamberg - Rubinstein, 0:1).