Felietony Szachowej Vistuli - Czternastoletni Spasski

http://szachowavistula.pl/vistula/czternastoletnispasski.htm

W ćwierćfinale XX Mistrzostw ZSRR rozegranym na przełomie listopada i grudnia w 1951 roku debiutował w turnieju dorosłych na arenie krajowej czternastoletni Borys Spasski. W tamtych czasach dziecko grające jak równy z równym z silnym mistrzem było wielką sensacją. Spasski uzyskał w tym silnie obsadzonym turnieju 8,5 pkt z 15!

Wyniki końcowe: Czaplicki 10 pkt. z 15, 2-4. Iliwicki, Mikenas i Pasman-po 9,5 pkt. 5-6. Kasparian i Zak-po 9 pkt (i awans do półfinału mistrzostw ZSRR).
W tym turnieju znani na arenie krajowej a niekiedy międzynarodowej dorośli rywale bywali jeszcze za silni.

Spasski - Kasparian
URS Ch 1/4 final Ryga 1951

1. d4 Sf6 2. c4 g6 3. Sc3 Gg7 4. e4 d6 5.f3 Sbd7 6.Gg5 c5 7.d5 Se5 8.Hd2 Hb6 9. f4 Sed7 10.Gd3 h6 11.Gh4 g5 12. fg hg 13. G:g5 Se5 14. Sf3 H:b2 15. Wb1 S:d3+ 16. H:d3 H:g2 17. Wg1 Hh3 18. Sb5 Kd8

19. Wg3? Ciekawe było 19. Sxd6 exd6 20. Hc3 Ke7 z niejasną pozycją.
19...Hh7 20. Gd2 Sg4 21. Sg5 Se5 22. Hf1 Hh4 23. Kd1 f6 24. Sf7+ S:f7 25. W:g7 H:e4 26.Sc3 He5 27. Hg1 Sg5 28. h4 W:h4 29. Wg8+ Kd7 30.Hf1 Se4 31.He2 H:c3 0-1

Tak zaczynała się kariera szachisty, któremu po latach internetowa Wikipedia poświęciła dużo miejsca:

„Borys Spasski, ros. Борис Васильевич Спасский, fr. Boris Spassky (ur. 30 stycznia 1937 w Sankt Petersburgu) – rosyjski szachista, dziesiąty mistrz świata w szachach, od 1978 r. obywatel Francji. Spasski był uważany za tzw. cudowne dziecko, już w wieku 10 lat pokonał sławnego Michaiła Botwinnika podczas symultany. Pierwszy znaczący sukces na arenie międzynarodowej osiągnął w wieku 18 lat wygrywając mistrzostwa świata juniorów w Antwerpii. Za ten wynik otrzymał tytuł arcymistrza. Spasskiego uważano za wszechstronnego szachistę o "uniwersalnym stylu". W przeciwieństwie np. do Michaiła Tala, któremu błyskotliwe poświęcenia i niewiarygodne komplikacje w grze środkowej przyniosły miano "Czarodzieja z Rygi" lub Tigrana Petrosjana zwanego "Żelaznym Tigranem" z powodu niezwykle uważnej i konsekwentnej gry, styl gry Spasskiego trudno było jednoznacznie określić. Potrafił on wybrać sposób gry, który najmniej odpowiadał przeciwnikowi. Ta jego niezwykła elastyczność dawała mu sporą przewagę nad innymi współczesnymi mu arcymistrzami. W finałowym meczu pretendentów w 1965 roku w Tbilisi przeciwko Talowi potrafił skierować grę na spokojne tory, by uniknąć taktycznych komplikacji i nie pozwolić legendarnemu taktykowi na rozwinięcie jego umiejętności. Po pokonaniu Tala przed Spasskim otworzyła się pierwsza możliwość zdobycia tytułu mistrza świata, jednak w rozegranym rok później meczu z Petrosjanem doznał porażki.

Lata 1966–1969 to okres umacniania się Spasskiego w światowej elicie szachistów. W tym czasie wygrywał bez porażki prestiżowe turnieje, m.in. w Santa Monica (podczas którego pokonał w bezpośrednim pojedynku Bobby Fischera), w Beverwijk i Soczi. W meczach pretendentów w 1968 roku pokonał kolejno Jefima Gellera, Benta Larsena i Wiktora Korcznoja przegrywając w sumie zaledwie dwie partie i wygrywając jedenaście. Nie ulegało wątpliwości, że jest na dobrej drodze do odebrania tytułu mistrza świata Petrosjanowi. I tak też się stało. Rok później w emocjonującym meczu, w którym przeciwnicy na przemian osiągali przewagę, finisz należał do Spasskiego.

Zdobycie tytułu mistrza świata nie przyniosło Spasskiemu szczęścia. Sam określał lata panowania na szachowym tronie jako najnieszczęśliwszy okres w jego życiu. Z trudem mógł podźwignąć ciężar odpowiedzialności, który na nim spoczął. Szachy w Związku Radzieckim były sportem narodowym, tytuł mistrza świata – niemalże kwestią racji stanu. Niechęć Spasskiego do polityki, presja "czynników oficjalnych" i otoczenia oraz samotność mistrza sprawiały, że czuł on coraz większą niechęć do szachów. Tymczasem stawało się jasne, że w obronie tytułu będzie musiał zmierzyć się z odnoszącym niewiarygodne sukcesy Bobbym Fischerem, którego Tal nazwał "największym geniuszem, jakiego mogło zesłać szachowe niebo". Do meczu doszło w 1972 roku w Reykjavíku. Przez radzieckie władze był on postrzegany jako starcie postępowego świata socjalizmu ze zgniłym amerykańskim imperializmem. Meczowi towarzyszyły dramatyczne okoliczności, trudności z ustaleniem terminu i miejsca, długa lista warunków, przedstawiona przez Fischera. Już po rozpoczęciu meczu, przed trzecią partią władze radzieckie kazały Spasskiemu przerwać mecz i wracać do Moskwy, jednak mistrz wolał ulec w boju, niż ustąpić przeciwnikowi pola. Mecz zakończył się dotkliwą porażką Spasskiego, który wrócił do kraju w niesławie. W ZSRR pojawiły się całkiem poważnie głoszone teorie o spisku amerykańskich służb specjalnych. Powołano specjalną komisję śledczą do zbadania wszystkich okoliczności niezrozumiałej klęski. Naród potrzebował jakiegoś racjonalnego wytłumaczenia faktu, że mistrzem świata może zostać człowiek nie-radziecki. Spasski miał do meczu spory dystans, kiedyś powiedział: "Fischer walczył przeciwko organizacjom – producentom telewizyjnym, organizatorom meczu. Nigdy nie był agresywny wobec mnie. Przegrałem ten mecz, zanim się rozpoczął. Po prostu, Fischer jest już ode mnie lepszy". Borys Spasski (1984)

Po przegranym meczu Spasski kontynuował grę, wygrywając m.in. silnie obsadzony finał mistrzostw Związku Radzieckiego w 1973 roku. Rok później przegrał mecz pretendentów ze wschodzącą gwiazdą radzieckich szachów, przyszłym mistrzem świata Anatolijem Karpowem. Wkrótce, zniechęcony represjami, jakie go spotkały za przegranie meczu z Amerykaninem, przeprowadził się do Francji. Nie zerwał związków z ojczyzną, mieszkając we Francji bronił jeszcze barw ZSRR na olimpiadach szachowych.

Dwadzieścia lat po meczu stulecia, w 1992 roku Fischer i Spasski rozegrali w Czarnogórze i Belgradzie nieoficjalny mecz rewanżowy. Do pojedynku tego zachęcił ich jugosłowiański biznesmen, który ufundował pulę nagród w wysokości pięciu milionów dolarów. Mecz zakończył się łatwym zwycięstwem Fischera[1], dla którego był to ostatni występ na światowej scenie szachowej.

Mecze Spasskiego o mistrzostwo świata.

Rok	Przeciwnik	Wynik	Pkt.
1966	Petrosjan	przegrana	(+3-4=17)
1969	Petrosjan	wygrana	(+6-4=13)
1972	Fischer	przegrana	(+3-7=11)
nieoficjalny rewanż za mecz stulecia:
1992	Fischer	przegrana	(+5-10=15)