W październikowy piątek odszedł Witek Balcerowski. Trudno sobie wyobrazić imprezę szachową w Łodzi bez jego udziału, lecz niestety takie są fakty. Napisałbym, że będzie brakować jego malowniczej postaci, powiedzonek, które stały się znane w całej szachowej Polsce (np: na szachy magnetyczne mówił pogardliwie "karły") - ale już nam tego brakuje.
Będąc juniorem miałem rzadką wtedy możliwość trenowania wspólnie z Mistrzem Osiwiałym - tak został nazwany przez naszego kolegę klubowego Jana Łachuta. Wiele się nauczyłem drążąc do upadłego wszelkie możliwe pozycje. Analiza była pasją Witka i niewielu potrafiło wytrzymać maratony analityczne z jego udziałem.
Miał bardzo trudne życie osobiste, a szachy, które były jego wielką pasją, badał podobnie jak całe jego pokolenie raczej samodzielnie. Dlatego wielokrotnie błądził nie mając trenera ani odpowiedniej literatury. Jednak kiedy patrzę na partie z najlepszych jego lat, to widzę, że miało to również pewne plusy, a mianowicie uzyskał dużą niezależność w poszukiwaniu rozwiązań.
Grał bardzo dynamicznie, dążąc do przejęcia inicjatywy. Pozostały zapisy partii Witka, które z pewnością zasługują na zbadanie. Można się wiele nauczyć z partii mistrza, dlatego zachęcam do ich przestudiowania, a z pewnością będzie to z pożytkiem dla każdego, kto ceni szachy i zamierza lepiej je rozumieć.
Komentarze do partii pochodzą z książki, którą wspólnie z Mistrzem zaczęliśmy przygotowywać.
Brzóska,S - Balcerowski,W [E05]
Półfinał MP Częstochowa, 1953
Komentarze W. Balcerowski, W. Świć
1.d4 Sf6 2.c4 e6 3.g3 d5 4.Gg2 Ge7 5.Sf3 dxc4 6.Ha4+ Gd7 7.Hxc4 Gc6 8.Sbd2 0-0 9.0-0 Sbd7 10.b3 a5 11.a3 Gd5 12.Hd3 c5 13.e4 Gc6 14.Gb2 a4 15.bxa4 Wxa4
16.Sg5? cxd4 17.f4 Sc5 18.Hc2 d3 19.Hc3 h6 20.Wad1 hxg5 21.fxg5 Se8 22.h4 Hb6 23.Kh2 Sxe4 24.Sxe4 Gxe4 25.Gh3 Gd6 26.h5 He3 0-1
Doda, Z - Balcerowski,W [E18]
Mecz o M.P ( 4 )Wrocław, 1962
OBRONA HETMAŃSKO- INDYJSKA E19
Komentarze W. Balcerowski, W. Świć
1.c4 Sf6 2.Sf3 b6 3.g3 Gb7 4.Gg2 e6 5.0-0 Ge7 6.Sc3 0-0 7.d4 Se4 8.Hc2 Sxc3 9.bxc3?! obecnie rzadko stosowane posunięcie. Białe "po drodze" zastawiają pułapkę. Jeśli 9...d6, to 10.Sg5 G:g5 11.G:b7
9...Sc6 10.Sd2 Stosowano też inne posunięcia 10.Se5 Sa5 11.Gxb7 Sxb7 12.c5 (12.Ha4 d6 13.Sd3 Sa5 14.c5 He8 15.Hxe8 Wfxe8 16.Wb1 Wec8 17.h4 d5 18.Gf4 f6 19.Sb4 a6 20.cxb6 cxb6 z przewaga czarnych Najdorf - Awerbach Zurich 1953) 12...d6 13.Sc6 Hd7 14.Sxe7+ Hxe7 15.He4 Sa5 16.cxd6 cxd6 17.Gf4 Wac8 ł Podgajec - Korcznoj Soczi 1970; 10.Wd1 Sa5 11.c5 f5 12.c4 Ge4 13.Hc3 Sb7 14.Se5 Gxg2 15.Kxg2 He8 16.Ga3 d6 17.cxd6 cxd6 18.Sf3 Wc8= Cooper - Timman Novi Sad 1980
10...Sa5 11.Gxb7 Sxb7 12.Hd3 Encyklopedia poleca 12.e4 d5 13.cxd5 exd5= Matanovic/Ugrinovic; Bardzo interesujące jest 12.Sb3 uzasadniające Sd2 w 10 posunięciu- idea Furmana. np: 12...c5 13.e4 Sd6 14.He2 Hc8 15.e5 Se8 16.f4 Sc7 17.d5! exd5 18.cxd5 Sxd5 19.Hc4! Sc7? (lepsze 19...Hc6 Furman - Tajmanow Moskwa 1948.) 20.f5 z przewagą białych.
12...d5 13.Wb1 c5 14.Wd1 Hd7 15.e4?! należało bić na d5 pozbywając się dublaków.
15...Ha4! 16.Gb2?! rozwój, ale za jaką cenę.. Goniec na b2 przez długi czas nie będzie aktywny. Lepsze było 15.We1 16...dxe4 17.Sxe4 Sd6 Zablokowane piony c3 i c4 sprawiają, że pozycja czarnych jest lepsza. 17...Sa5 18.Sd2 cxd4 19.cxd4 Wac8 20.d5 18.Sd2 Po 18.Sxd6 Gxd6 19.d5 exd5 20.a3 Wad8 21.cxd5 c4 22.Hf3 Hd7 z przewagą czarnych 18...Wac8 19.Wbc1 19.d5 exd5 20.cxd5 c4 z przewagą czarnych. 19...Wfd8 20.Hc2 Ha6 Figury białych stoją źle i dlatego czarne unikają wymiany hetmanów, a ponadto chcą one wykorzystać słabość białych pól na przekątnej h1 - a8. 21.Hb3
21...Gg5! To posunięcie zmusza białe do dalszego osłabienia pozycji, gdyż po wymianie na "d2" "zawiśnie" pionek na "c4". 22.f4 Gf6 23.a4 h5 "Lufcik" z jednoczesną możliwością agresji h5-h4 oraz kontrolą białych pól na skrzydle królewskim. Jednak lepsze było konkretne 23...Sf5! i np: 24.Se4 Se3 25.Sxf6+ gxf6 26.We1 Sxc4 27.Ga1 Wd5 z dużą przewagą czarnych. 24.Kf2
24...Hb7?! Czarny hetman wprawdzie wchodzi do gry, ale znacznie silniejsze było 24...Sf5! nie obawiając się wariantów związanych z Se4
A) 25.dxc5
A1) 25...Wxc5 26.Se4 Wxd1 27.Sxc5 (27.Hxd1 Wxc4 28.Sxf6+ gxf6 29.Hxh5 Hxa4 30.Wd1 Wc8 31.Hg4+ Sg7) 27...Wd2+ 28.Ke1 Wxb2;
A2) 25...bxc5 26.Hb5;
B) 25.Sf3;
C) 25.Se4 25...Ge7 26.d5 exd5 27.cxd5 c4 28.Hc2 Ha5 29.Sf6+ Gxf6 30.Hxf5 Wc5 31.Hxh5 Wcxd5 32.Wxd5 Wxd5 33.He2 Hc5+ 34.Kf1 Hc6
25.dxc5 Ten ruch nie jest dobry, ale trudno coś białym doradzić. 25...Wxc5 26.Ga3 Wcc8?
Czarne dopuściły wymianę "złego" gońca za Sd6 oraz pozwalają na rozbicie struktury pionkowej. Wyraźnie lepsze było 26...Wc6 aby na G:d6 odbić Wcd6 27.Gxd6 (lepsze 27.Wb1 ) 27...Wcxd6 i białe wprawdzie pozbyły się pasywnego gońca, ale pozostały słabości pionkowe na skrzydle hetmańskim i nie wiadomo co białe mogą przeciwstawić grze czarnych po linii d oraz po przekątnej a8-h1
27.Gxd6 Wxd6 28.Se4 Wxd1 29.Sxf6+ gxf6 30.Hxd1
30.Wxd1 h4 31.gxh4 He4 32.Wd4 Hh1 30...Wc5?
Nastąpiła transformacja pozycji, białe wymieniły swego "złego" gońca b2 i popsuły strukturę czarnych pionków przy królu, co mniej więcej równoważy szanse stron. Ostatnim posunięciem czarne chcą stworzyć" grę po piątej linii oraz baterię po linii "c": wieża z przodu+hetman z tyłu. Zagrałem tak prawdopodobnie, aby nie dopuścić do jakiejkolwiek aktywności ze strony białych. Należało grać 30...Wxc4 31.Hxh5 Wxa4 i na aktywne 32.Wd1 nastąpi 32...Wa2+ 33.Ke3 Hc7 i pozycja czarnych jest bliska wygranej 31.Hd4! 31.Wb1 Wxc4 32.Wb5 (32.Hxh5 Wxc3 33.Hg4+ Kf8 z rozstrzygającą przewagą czarnych.) 32...Hc7 (32...Wxc3 33.Hd8+ Kg7 34.Wg5+ z remisem) 33.Wxh5 Wxc3 34.Kg2 Kf8 z przewagą czarnych. 31...Kg7
32.Wg1??
Gruby błąd prowadzący do przegranej. Należało grać 32. Wb1!! i np: po
A) 32...Hc7 33.Wb5 i nie widać jak czarne mogą wzmocnić pozycję.
A1) również zachowując hetmany czarne nic nie uzyskują 33...e5 34.Wxc5 bxc5 35.Hd5 Kg6 36.Kf3 He7 37.He4+;
A2) 33...Wxc4 34.Wg5+ Kf8 35.Hxf6 Wxc3 (35...Hd6 36.Kg2 Hd3 37.Kh3 Wxc3 38.Wxh5) 36.Wxh5 Wc2+ 37.Kg1 Wc1+ 38.Kg2;
A3) np: przejście do końcówki pionkowej: 33...a6 34.Wxc5 Hxc5 35.Hxc5 bxc5 36.f5! prowadzi do równej pozycji;
B) 32...He7 33.Wb5 e5 34.He4!!=;
C) 32...Wf5 33.h3 (33.c5 Wd5 34.He3 Hd7 35.cxb6 Wd2+ 36.Ke1 Wxh2) 33...Hc6 (33...Hc7 34.Wb5 h4 35.Wxf5 hxg3+ 36.Kxg3 exf5=) 34.Wg1 Hxa4 35.g4;
D) 32...Hc6 33.Wb5 Wxc4? białe mają 34.Wg5+! z wygraną 32...Hc7-+ 33.g4
W poszukiwaniu choćby cienia kontrgry białe stwarzają sobie pełny "komplet" słabych pionów. 33...Wxc4 34.gxh5+ Kf8 35.He3 Wxc3 36.He4 Wc4 37.Ha8+ Ke7 38.Wg4 Hc5+ 39.Kg2 Wc2+ 40.Kh3 Hxh5+ 41.Wh4 Wc3+
Partia o zmiennym przebiegu w której miałem więcej szczęścia.
0-1
Aloni - Balcerowski,W [E82]
Tel - Aviv, 1964
Komentarz W. Balcerowski
1.d4 Sf6 2.c4 g6 3.Sc3 Gg7 4.e4 0-0 5.Ge3 d6 6.f3 b6 7.Hd2 c5 8.d5 We8 9.0-0-0? a6! 10.g4 b5! 11.cxb5? axb5 12.Gxb5 Gd7 13.Gc4 Sa6 14.Sge2 Hb6! 15.Sg3 Web8 16.h4 Sb4 17.Wh2
17...Gxg4! 18.fxg4 Sxg4 19.Wg2
19...Sc2!! 20.Kxc2 Sxe3+ 21.Hxe3 Hxb2+ 22.Kd3 Hxc3+ 23.Ke2 Wb2+ 24.Kf3 Hxe3+ 25.Kxe3 Wxg2 26.Kf3 Wh2 27.Gb3 Ge5 28.Sf1 Wxh4 29.Sd2 Wh3+ 30.Ke2 Wh2+ 31.Kd3 Wh3+ 32.Ke2 Wb8 33.Wf1 Wb4 34.Sc4 Wc3 35.Sxe5 dxe5 36.Kd2 Wbxb3 37.axb3 Wxb3 38.Wc1 Wb4 39.Ke3 c4? 40.Wa1 Wb3+ 41.Ke2 Wb2+ 42.Ke3 Wb7
Białe ciągnęły tą nierówną "walkę" jeszcze do 60 posunięcia próbując "osolić" nieco osiągnięcie czarnych, co przy mojej pomocy udało się. W 61. posunięciu białe podpisały kapitulację.
0-1
Waldemar Świć