Felietony Szachowej Vistuli

Używając określenia "niewczesna śmierć" przyjmujemy, że życie ludzkie może kończyć się w mniej lub bardziej korzystnych terminach. Śmierć w starszym wieku rzadko kiedy uznaje się za niewczesną. Uważamy, że życie długie jest życiem spełnionym. Lecz gdy umiera osoba rokująca wielkie nadzieje, a młoda, zakładamy, że najlepsze lata miała wciąż przed sobą i że określenie miary tego życia stało się niemożliwe.
     Historia szachów zna wiele przypadków niewczesnej śmierci graczy klasy arcymistrzowskiej: Rudolf Charousek, Hersz Rotlewi, Edgar Colle, Klaus Junge. Analizując ich partie, z konieczności niezbyt liczne, zawsze zastanawiamy się, jakie wyżyny sportu osiągnęliby, gdyby dane im było żyć dłużej. A może stygmat wczesnej śmierci, którym niewątpliwie byli naznaczeni, sprawił, że w krótkim czasie dali z siebie więcej niż szachiści długowieczni i pozbawieni egzystencjalnych lęków?
     Węgierski historyk szachów Ivan Bottlik wydał niedawno monografię poświęconą życiu i twórczości Gyuli Breyera (1893 - 1921), który w drugiej dekadzie naszego wieku zabłysnął kilkoma znakomitymi występami turniejowymi, ale nie zdołał rozwinąć skrzydeł, bowiem jego organizm strawiła nieuleczalna choroba. Do niedawna w szerokich kręgach szachowych wiedziano o biednym (dosłownie i w przenośni) Breyerze zdumiewająco mało. Wiedziano, że Lasker uważał Breyera za geniusza szachownicy, cytowano wypowiedź jednego z "ojców" hipermodernizmu Richarda Retiego: "Wszyscy uczyliśmy się od Breyera", powszechnie znany jest "wariant Breyera" w partii hiszpańskiej: 1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Gb5 a6 4.Ga4 Sf6 5.O-O Ge7 6.We1 b5 7.Gb3 d6 8.c3 O-O 9.h3 Sb8!!
Jednocześnie w literaturze światowej przewijały się zapisy zaledwie 5 - 6 jego partii i kilku kombinacji.
     Dziś, dzięki znakomitej pracy "Gyula Breyer. Sein Leben, Werk und Schaffen", która ukazała się w języku niemieckim nakładem wydawnictwa "Schachfirma Fruth" z Unterhaching, czytelnik może przestudiować ponad setkę skomentowanych partii przedwcześnie zmarłego Breyera, poznać próbki jego artykułów publicystycznych i kompozycji. Część biograficzna, owoc wieloletnich studiów i poszukiwań Ivana Bottlika, pokazuje, jak niesłychanie trudny był żywot zawodowego szachisty w wyczerpanej pierwszą wojną światową Europie Centralnej.