ID #1215

ŚWIADEK EPOKI

Marek Szapiro
4 II 1917 - 26 VII 2002

     W Sztokholmie zmarł Marek Szapiro, jeden z ostatnich polskich szachistów czynnych jeszcze przed wojną. Spotykał się przy szachownicy z Dawidem Przepiórką, Paulinem Frydmanem i Mieczysławem Najdorfem, odniósł też zwycięstwo w symultanie z legendarnym Capablancą.
     Maturę zdał w warszawskim gimnazjum im. Mikołaja Reja, później studiował na Wydziale Lekarskim UW. Wojna przeszkodziła mu w zwieńczeniu studiów dyplomem. Od listopada 1940 r. do lutego 1943 r. był więźniem warszawskiego getta. Następnie wraz z rodzicami i bratem ukrywał się w schowku zbudowanym pod podłogą posesji w Wawrze.
     Po zakończeniu wojny pracował w rozmaitych placówkach medyczno-badawczych i osiągnął kolejno stopnie doktora, doktora habilitowanego i docenta, specjalizując się w neurologii. W 1968 roku, oskarżony przez władze komunistyczne o "znieważenie państwa i ustroju" (podstawą był jego prywatny list, przejęty przez bezpiekę), został skazany na 3 lata więzienia, z czego odsiedział 9 miesięcy. Na Rakowieckiej w jednej celi karę odbywał - i oczywiście grał w szachy! - ze znanym dysydentem Jackiem Kuroniem, późniejszym ministrem i kandydatem do urzędu prezydenta demokratycznej już Polski (p. "Szachista" 1999, nr 4). W 1970 r. wraz z rodziną udał się na emigrację do Szwecji, gdzie mieszkał aż do śmierci.
     Marek Szapiro przez całe życie był pasjonatem szachów, ale z przyczyn zawodowych nie mógł poświęcić im wiele czasu. W mistrzostwach WTZGSz na rok 1938/39 podzielił zaszczytne 3. miejsce za Najdorfem i Przepiórką, a przed Jagielskim, Kierstem, Piltzem i innymi. Podczas okupacji grał w turnieju o mistrzostwo Dzielnicy Żydowskiej (II - IV 1942, wygrał olimpijczyk z Monachium 1936 Pogorieły, przed A. Szpirą i Borensztajnem). Uczestniczył w pierwszych powojennych mistrzostwach Polski (Sopot 1946), zajmując 15-18 miejsce z dorobkiem 9 pkt. z 21 partii. Bezkompromisowa gra - zero remisów! - przyniosła mu nagrodę "za piękność" (p. partia z K. Makarczykiem). Występ w mistrzostwach Łodzi w 1950 r. zakończył w zasadzie jego karierę zawodniczą; później były już tylko partie towarzyskie i w rozgrywkach drużynowych. W jedynym wówczas polskim miesięczniku szachowym sporadycznie drukował materiały z zakresu teorii debiutów i taktyki.
     Spisał obszerne wspomnienia, które w małych fragmentach były drukowane w miesięczniku "Szachy" w 1988 i 1989 r. Wśród jego komentarzy do swoich nielicznych zachowanych z getta warszawskiego partii ("groza likwidacji sześciuset tysięcy jego mieszkańców przytłumiła gotowość ratowania tych zapisków od zagłady" - napisał z gorzką autoironią) znajdujemy takie spostrzeżenie:
     "Nierzadko człowiek czuje się zakłopotany, wprost zażenowany tym, że przeżył II wojnę światową, która kosztowała kilkadziesiąt milionów istnień. Rozczarowanie do współczesnej rzeczywistości służy tu poniekąd jako pociecha, adresowana do nieczystego sumienia: człowiek przeżył niezasłużenie, ale też nie było do czego. Walka o nowy, lepszy ład na świecie dawno ustąpiła walce o dochody".

J. H. Capablanca - M. Szapiro
Warszawa 1935

1.c4 e6 2.d4 d5 3.Sf3 Sf6 4.Gg5 Sbd7 5.e3 c6 6.Sbd2 Ge7 7.Wc1 0-0 8.Gd3 We8 9.0-0 h6 10.Gh4 Sh5 11.Gxe7 Hxe7 12.Se5 Shf6 13.f4 c5! 14.Hf3 Wd8 15.cxd5 exd5 16.Gb1 We8 17.Wfe1 Hd6! 18.Wed1? cxd4 19.exd4 Hb6

Capablanca-Szapiro

20.Hd3 Sxe5 21.fxe5 Wxe5 22.Wf1 Se4! 23.Kh1 We6 24.Wf4? ("Osłabienie 1. linii mści się natychmiast" - M. Szapiro.)
24...Hxb2 25.Wc2 Sxd2!

Capablanca-Szapiro

("Naturalnie grozi 26...H:b1+ lub 26...We1+. Capablanca zagrał ...)
26.Hh7+ (...ale natychmiast wrócił hetmanem na pole d3 i poddał się. Po 26.Wf1 mogło nastąpić 26...H:c2 27.G:c2 Sf1 28.H:f1 Gd7 i czarne zachowują szanse na wygraną" - M. S.)
0-1.

M. Szapiro - D. Przepiórka
Warszawa 1938

1.d4 Sf6 2.Sf3 b6 3.c4 e6 4.g3 Gb7 5.Gg2 Ge7 6.0-0 0-0 7.Sc3 d6 8.Hc2 c5 9.d5 exd5 10.Sg5 g6 11.cxd5 b5 12.Sge4 Sxe4 13.Sxe4 f5 14.Sd2 Sd7 15.a4 b4 16.f4 Gf6 17.e4 Gd4+ 18.Kh1 fxe4 19.Sxe4 Gxd5 20.Sxd6 Gxg2+ 21.Hxg2 Sb6 22.Sb5 Gg7 23.Ge3 a6 24.Gxc5 axb5 25.Gxf8 Hxf8 26.axb5 Wd8

Szapiro-Przepiorka

27.Wfd1 Gd4 28.He4 Hf6 29.Wa6 Wd6 30.g4!! (Grozi 31.He8+ Kg7 32.Wa7 Kh6 33.g5+.)
30...Hd8 31.Wa7 Gg7 32.Wxd6 (32.Wxg7+ Kh8! (32...Kxg7? 33.He5+ +-.) 33.Wxd6 Hxd6 34.Wb7! (znak M. Szapiro; wydaje się jednak, że 34.We7 oraz 34.Wa7 też wygrywa - T. L.) 34...Hd1+ 35.Kg2 Hxg4+ 36.Kf2 Hh4+ 37.Kf1 Hh3+ 38.Ke1 Hh4+ 39.Kd1 Hh5+ 40.Kc1 Hc5+ 41.Kb1 Hg1+ 42.Ka2 b3+ 43.Kxb3 Hd1+ 44.Ka2 itd. +-)
32...Hxd6 33.He8+ Hf8 34.He6+ Kh8 35.Hxb6 (Jako inną dobrą możliwość M. Szapiro podawał tu 35.Wf7!, ale po 35...Ha8+ 36.Kg1 Gd4+ 37.Kf1 Hf3+ 38.Ke1 czarne mają gwarantowany remis, np. 38...Hf2+ 39.Kd1 Hf3+ 40.Kd2 Ge3+ 41.Kc2 He2+ 42.Kb3 Hd1+ 43.Ka2 Ha4+ 44.Kb1 Hd1+ 45.Ka2 Ha4+ itd. - T. L.)
35...Hxf4 36.Wa8+ Gf8 37.Wxf8+ Hxf8 38.Hd4+ Kg8 39.Kg2 He7 40.b6 He2+ 41.Kg3 h6 42.b7 He1+ 43.Kf4 Hc1+ 44.Ke5 Hc7+ 45.Ke4? (Natychmiast wygrywało 45.Hd6 i jeśli 45...Hxb7, to 46.Hd5+.)
45...Kh7 46.Hxb4 Hc6+ 47.Ke3 Hc1+ 48.Kd3 Hf1+ 49.Ke4 He2+ 50.Kd5 Hf3+ 51.Ke5 He3+ 52.Kd6 Hd3+ 53.Kc7 Hc2+ 54.Hc3 1-0
(uwagi M. Szapiro).

M. Szapiro,M - K. Makarczyk
Sopot 1946

1.d4 d5 2.Sf3 e6 3.c4 c6 4.e3 Sf6 5.Sc3 Sbd7 6.Gd3 Ge7 7.0-0 0-0 8.b3 b6 9.Gb2 Gb7 10.He2 c5 11.Wad1 cxd4 12.exd4 a6 13.Se5 dxc4 14.bxc4 Hc7 15.f4 Wfe8 16.Kh1 Gf8 17.Gb1 g6 18.Wd3 Wac8 19.Wh3 Gg7 20.Gd3 Wcd8 21.Sd1 Sh5 ("Szachy" ze stycznia 1947 r. polecały tu 21...Sf8, czego jednak czarne nie zagrały z powodu znacznego niedoczasu.)

Szapiro-Makarczyk

22.Sxf7! ("Po 22.Wxh5? gxh5 23.Sxf7 Sf8 czarne konsolidują pozycję" - M. Szapiro. Jednak po: 24.Sxd8 Wxd8 25.f5 sytuacja czarnych wygląda nadzwyczaj podejrzanie.)
22...Kxf7 23.Wxh5 gxh5 24.Hxh5+ Kf8 25.Ga3+ We7 26.f5? (Należało grać 26.Gxe7+ Kxe7 27.Hxh7 Kf8 28.f5 Sf6 (28...Gxg2+!? 29.Kxg2 Hc6+ 30.Kh3 Sf6ą T.L.) 29.fxe6 He7 30.d5 z czterema pionami za figurę" - M. S.]
26...exf5? ("Po 26...Sf6 27.fxe6 Kg8 nie widać drogi do wygranej dla białych" - M. S.)
27.Gxf5 Sf6 28.Ge6!! Wd6 29.He5!! Wexe6 30.Hxe6 Hf7 31.Hxd6+ Kg8 32.Hd8+ 1-0.
Podsumowanie zwycięzcy: "Nagroda za piękność, która mi przyznano, wiodła jednak przez błędy obu stron, popełnione w 26. posunięciu. W tym sensie osiągniecie moje było zbyt piękne, aby mogło być prawdziwe"

M. Szapiro - W. Matkowski
Sopot 1946

1.d4 Sf6 2.Sf3 e6 3.c4 b6 4.g3 Gb7 5.Gg2 d5 6.Se5 Gd6 7.Sc3 0-0 8.cxd5 Sxd5 9.Hb3 Gxe5 10.dxe5 Sa6 11.0-0 Sc5 12.Hc4 Sxc3 13.Hxc3 Gxg2 14.Kxg2 Hd5+ 15.f3 Wfd8 16.Gg5 Wd7 17.Wfd1 Hb7 18.b4 Sa4 19.Hc2 Wxd1 20.Wxd1 b5 21.Wd7 Wc8 22.Hd2 h6 23.Hf4 Wf8 24.Gf6 Kh7 25.Hg4 g6 26.Hxe6 Kg8 27.Wxf7 Hb6 28.Wxf8+ 1-0.

T. Ciejka - M. Szapiro
Sopot 1946

1.d4 Nf6 2.Sf3 b6 3.e3 Gb7 4.Gd3 e6 5.Sbd2 c5 6.c4 Sc6 7.b3 Ge7 8.Gb2 0-0 9.Wc1 d6 10.0-0 We8 11.Gb1 Gf8 12.h3 g6 13.dxc5 dxc5 14.Se5 Gg7 15.Sxc6 Gxc6 16.He2 Hc7 17.f4 Sh5 18.Gxg7 Kxg7 19.Hf2 Wad8 20.Wcd1 Gb7 21.e4 Wd7 22.g4 Sf6 23.e5 Sg8 24.Wde1 f5 25.gxf5 exf5 26.He3 We6 27.Sf3 Gxf3 28.Hxf3 Se7 0-1.

J. Kuroń - M. Szapiro
Warszawa 1968
więzienie Rakowiecka

1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Gc4 Gc5 4.d3 Sf6 5.c3 He7 ("Partia włoska wychodzi po trosze z użycia. Dostrzegłem jednak pewien agresywny wariant - atak Birda, na tle partii konsultacyjnej Morgan i Stadelman - Emanuel Lasker, Filadelfia 1907" - M. S.)
6.b4 Gb6 7.a4 a5 8.b5 Sd8 9.Ga3 d6 10.0-0 0-0 11.d4 Sd7 12.We1 Kh8 13.Sbd2 f6 14.Ga2 Se6 15.Sc4 Sf4 16.Sxb6 Sxb6 17.g3 Sg6 18.c4 Sd7 19.Wc1 b6 20.c5 bxc5 21.dxc5 Sxc5 22.Gxc5 dxc5 23.Hd5 Gg4 24.We3 Wad8 25.Hc6 Wd6 26.Hxc5 Wd1+ 27.Kg2

.Kuron-Szapiro

27...Gh3+! 28.Kxh3 Hd7+ 29.g4 (Oczywiście nie 29.Kg2 Sf4+ 30.gxf4 Hg4 mat.)
29...h5 30.Sxe5 fxe5 31.Wg3 (31.f3 Wxf3+ 32.Wxf3 Hxg4 mat.)
Tu białe poddały się /0:1/ z powodu 31...hxg4+ 32.Wxg4 Wf3+ 33.Kg2 Hxg4 mat.

Tagi: Marek Szapiro

Podobne wpisy:

Nie możesz komentować tego wpisu