Max Factor to jedna z najbardziej znanych firm kosmetycznych na świecie. W żaden sposób nie kojarzy nam się ona z szachami, a jednak.... Okazuje się, że założyciel firmy Max Factor miał liczne rodzeństwo, a wśród nich brata Samuela, silnego szachistę z Chicago. Wzmiankował o tym Reuben Fine w wywiadzie dla miesięcznika "Chess Life" w październiku 1984 roku.
Samuel urodził się - według niektórych danych - 22 września 1892 roku w Łodzi. Jednak inne źródła podają rok 1883. Data ta wydaje się dosyć prawdopodobna, bowiem nekrolog Factora, opublikowany w "New York Times" w styczniu 1949 podaje m.in. że zmarły liczył sobie 65 lat.
Skromna i biedna rodzina żydowska (Abraham i Cecylia z d. Tandowska) z Łodzi nie mogła zapewnić swoim dzieciom godnych warunków życia i edukacji, dlatego ci od najmłodszych lat terminowali u miejscowych kupców, ucząc się zawodu i samodzielności. Szachy dawały w tamtych czasach możliwość szybkiego osiągnięcia sukcesu - prawdopodobnie osoba wielkiego Akiby Rubinsteina była wzorem dla młodego Samuela. Wkrótce usłyszał o nim świat. Szeroko znana jest jego partia z Rubinsteinem z 1916 roku. Nie sprostał w niej wprawdzie wielkiemu mistrzowi, ale w innej partii, konsultacyjnej, rozegranej rok później wspólnie z Regedzinskim i Hirszbajnem, zanotował ważne zwycięstwo nad Rubinsteinem. W tym samym roku rozegrał mecz ze znanym łódzkim szachistą Hirszbajnem, ulegając mu z wynikiem (+2-4=4). W 1917 roku w czwórmeczu był trzeci za Salwe i Regedzińskim, a w rozegranym na przełomie lat 1917/18 turnieju ŁTZGSz był drugi za Regedzińskim. W Łodzi ma również okazję gry z młodym, 6-letnim Szmulkiem Rzeszewskim, szachowym cudownym dzieckiem z Ozorkowa. Jeszcze w 1919 zdobył mistrzostwo Łódzkiego Klubu Szachowego, kończąc pięknym akordem dobrze rozwijającą się karierę szachową w kraju. W tym czasie bowiem, jak wiele innych rodzin przed nimi, Faktorowie podjęli decyzję o emigracji do USA (gdzie zmienili pisownię nazwiska na Factor).
T. Regedziński, S. Faktor, M. Hirszbajn - A. Rubinstein,
Łódź 1917
1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Gb5 a6 4.Ga4 Sf6 5.0-0 Sxe4 6.d4 d5 7.dxe5 Ge6 8.c3 Ge7 9.We1 0-0 10. Sbd2 Sc5 11.Gc2 d4 12.cxd4 Sxd4 13.Sxd4 Hxd4 14.Hh5 Sd3 15.Gxd3 Hxd3 16.Se4 Wad8 17.Gg5 Gxg5 18.Hxg5 h6 19.Hc1 Gd5
20.We3! Hd4 21.Sf6+! 1-0 (T. Wolsza - "Słownik biograficzny szachistów polskich")
.
S. Rzeszewski - S. Faktor
Łódź 1917
1.e4 e5 2.d4 exd4 3.Hxd4 Sc6 4.He3 Sf6 5.Sf3 Ge7 6.Gd3 O-O 7.O-O d6 8.h3 Ge6 9.c3 Hd7 10.Sd4 Se5 11.f4 Sxd3 12.Hxd3 c5 13.Se2 b5 14.b3 c4 15.Hc2 d5 16.f5 Gc5+ 17.Sd4 Sxe4 18.fxe6 fxe6 19.Gf4
19...Wxf4! 20.Wxf4 e5 21.Sd2 exf4 22.Sxe4 dxe4 23.Hxe4 Wd8 24.Wd1 b4 25.He2 bxc3 26.Hxc4+ Hd5 0-1.
W drodze do USA Samuel zatrzymuje się w Holandii. Tam w końcu 1919 roku rozgrywa dwie partie z Retim (+1-1). W marcu 1920 roku bierze udział w małym turnieju w Rotterdamie, w którym zajmuje dzielone 2-3 wspólne miejsce ze Speijerem za Rubinsteinem. Rozgrywa jeszcze konsultacyjną partię (wspólnie z Hartumem i Oskamem) z Rubinsteinem, zakończoną remisem.
S. Faktor - R. Reti [A85]
Rotterdam 1919
1.d4 Sf6 2.Sf3 d5 3.c4 c6 4.e3 e6 5.Sc3 Se4 6.Gd3 f5 7.Se5 Hh4 8.0-0 Sd7 9.f4 Ge7 10.Gd2 g5 11.Sf3 Hh6 12.Gxe4 dxe4 13.Sxg5 Gxg5 14.fxg5 Hxg5 15.Se2 Sf6 16.Sf4 Gd7 17.Gc3 Wg8 18.Hd2 Hh6 19.Wad1 0-0-0 20.Gb4 e5 21.dxe5 Sg4 22.h3 Sxe5 23.Hd4 Sf3+ 24.Wxf3 Ge6 25.Gd6 exf3 26.Hxa7 Wxd6 27.Wxd6 f2+ 28.Kxf2 Hh4+ 29.Ke2 Gxc4+ 30.Kd2 Gf7 31.Wd4 We8 32.Ha8+ Kc7 33.Sd5+ ! 1-0
Po przyjeździe do USA w marcu 1921 roku bierze udział w licznych turniejach szachowych: w championatach Chicago, mistrzostwach stanu Illinois, w niemal corocznie rozgrywanych turniejach Western Chess Association (przemianowanych później na US Open). Na początek bierze udział w ósmym Amerykańskim Kongresie Szachowym (Atlantic City, 6-20. 07. 1921). Po doskonałym starcie ostatecznie zajmuje dzielone 5-7 miejsce, wspólnie z F. Marshallem i Sourninem. Turniej kończy się zwycięstwem D. Janowskiego, który w tym okresie przebywa w USA, przed Whitakerem, Jaffe i Hugo. Factor uzyskuje cenne remisy z Janowskim i z Marshallem, a wygrywa m. in. z S. Mlotkowskim. Na tym turnieju poznaje Whitakera - zostają przyjaciółmi na długie lata, spotykając się później na kolejnych turniejach WCA. Ten pożycza mu nawet 50 dolarów na powrót do Chicago, gdyż biednego emigranta, znającego zaledwie kilka słów po angielsku, nie na wiele było stać.
S. Factor - J.B. Harvey
Atlantic City 1921
1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.d4 exd4 4.Gc4 Sf6 5.O-O d5 6.exd5 Sxd5 7.We1+ Ge6 8.Sxd4 Sxd4 9.Hxd4 c6 10.Sc3 Ge7 (prawidłowe było 10...Sc7)
11.Sxd5 cxd5 12.Hxg7 Gf6
13.Wxe6+! fxe6 14. Gb5+ 1-0 (BCM. 1922, str. 71).
S. Mlotkowski - S. Factor
Atlantic City 1921
1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Sc3 Sf6 4.Gb5 Sd4 (Idea Rubinsteina.)
5.Sxe5 Gc5 6.Sd3 Gb6 7.e5 O-O 8.exf6 We8+ 9.Kf1 c6 10.Ga4 d5 11.Sf4 Hxf6 12.d3 We5 13.h4 g6 14.Ge3
14...Wxe3 15.fxe3 Sf5 16.Hf3 Sxe3+ 17.Ke1 Hxf4 18.Hxf4 Sxg2+19.Kd2 Sxf4 20.Waf1 Sh5 21.Whg1 Gxg1 22.Wxg1 Gf5 23.b4 b5 24.Gb3 a5 25.a3 axb4 26.axb4 Sg7 27.Se2 Se6 28.Sg3 Gg4 29.h5 f5 30.hxg6 hxg6 31.Sf1 Sd4 32.Wg3 Sxb3+ 33.cxb3 d4 34.Kc2 Wa2+ 35.Kb1 Wf2 36.Wg1Ge2 0-1 (BCM 1922, str. 73-4).
W swoim pierwszym występie w turnieju WCA w Cleveland (Ohio, 5-13.10. 1921) zajmuje drugie miejsce za Edwardem Laskerem, a przed Hahlbohmem, Whitakerem i Stolzenbergiem. Remisuje swoje partie z Ed. Laskerem i ze Stolzenbergiem a przegrywa z Whitakerem, wygrywając pozostałe z ogólnym wynikiem 9-2. Na dalekim 10-11 miejscu jest Bruno Czaikowski, polsko-amerykański szachista, znany animator życia szachowego w Chicago. Był założycielem jednego z klubów w Chicago oraz organizatorem klubowej ligi klubów w tym mieście.
Kolejny, 23. turniej WCA, rozgrywany w Louisville (Kentucky, 28. 08-5.09. 1922) jest jego wielkim sukcesem. Wygrywa pewnie (z wynikiem 9.5-1.5) przed Whitakerem, Ed. Laskerem i Showalterem, starym mistrzem, zwanym kiedyś "Lwem z Kentucky", pamiętającym czasy Steinitza. W tym samym roku Factor wygrywa po raz pierwszy championat Chicago.
Ed. Lasker - S. Factor [C83]
Louisville WCA, 1922
1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Gb5 a6 4.Ga4 Sf6 5.O-O Sxe4 6.d4 b5 7.Gb3 d5 8.dxe5 Ge6 9.c3 Ge7 10.Sbd2 Sc5 11.Gc2 O-O 12.We1 d4 13.Se4 dxc3 14.Sxc5 Gxc5 15.bxc3 Hxd1 16.Wxd1 Wad8 17.We1 h6 18.Sd2 Wfe8 19.Se4 Gb6 20.Gf4 Gc4 21.Sd2 Gd3 22.Gb3 Gf5 23.Sf3 Sa5 24.Ge3 Gxe3 25.Wxe3 c5 26.h3 c4 27.Gd1 Wd3 28.Wxd3 Gxd3 29.Sd4 Wxe5 30.Gf3 Kf8 31.g4 Ke7 32.a4 Sb3 33.Sc6+ Kd6 34.Sxe5 Sxa1 35.axb5 axb5 36.Sxf7+ Kc5 37.Sd8
37. ...b4! 38.Sb7+ Kb5 39.Sd6+ Ka4 40.Gc6+ Kb3 0-1.
S. Factor - N. Whitaker [ D40]
Louisville WCA, 1922
1.d4 Sf6 2.Sf3 e6 3.c4 c5 4.e3 d5 5.Sc3 Sc6 6.a3 Gd6 7.dxc5 Gxc5 8.b4 Gd6 9.Gb2 0-0 10.Gd3 Se5 11.c5 Sxd3+ 12.Hxd3 Gc7 13.Sb5 Gb8 14.Ge5 Gxe5 15.Sxe5 Se4 16.0-0 a6 17.Sc3 Sxc3 18.Hxc3 f6 19.Sd3 Gd7 20.Wfe1 e5 21.f4 We8 22.Wad1 Ga4 23.Wd2 d4 24.exd4 exf4 25.Wde2 Wxe2 26.Wxe2 f3 27.gxf3 Hd5 28.Sf4 Hg5+ 29.Sg2 Wd8 30.Hd2 Hd5 31.We4 Gc6 32.Hc3 Hh5 33.We3 f5 34.a4 Hf7 35.Sf4 Gxa4 36.We5 Gb3 37.c6 bxc6 38.Hxc6 Hc4
39.We8+! 1-0.
W 24. turnieju WCA w San Francisco (28.07-4. 08. 1923) jest trzeci z ogólnym wynikiem 8-3. Wspólne zwycięstwo z Whitakerem odnosi inny Amerykanin polskiego pochodzenia Stash Mlotkowski. Factor odnosi jednak cenne zwycięstwo nad Whitakerem.
S. Factor - N. Whitaker [ D63 ]
San Francisco WCA, 1923
1.d4 e6 2.Sf3 d5 3.c4 Sf6 4.Gg5 Sbd7 5.Sc3 Ge7 6.e3 O-O 7.Wc1 We8 8.a3 c6 9.Hc2 a6 10.Gd3 dxc4 11.Gxc4 b5 12.Gd3 c5 13.Gxf6 Sxf6 14.dxc5 Gxc5 15.Se4 Ge7 16.Sxf6+ Gxf6 17.Gxh7+ Kh8 18.Ge4 Wb8 19.O-O b4 20.Gc6 bxa3 21.Gxe8 axb2 22.Gxf7 bxc1H 23.Wxc1 Hd7 24.Hg6 Wb5
25.Ge8 Wc5 26.We1 Hd8 27.Ga4 Gb7 28.Gc2 Kg8 29.Hh7+ Kf8 30.Wd1 Wd5 31.Sd4 Gxd4 32.exd4 Hg5 33.f4 Hg4 34.h3 Hg3 35.Wd3 He1+ 36.Kh2 Hf2 37.Wg3 Hxd4 38.Hh8+ Ke7 39.Wxg7+ Kd6 40.Hb8+ Kc5 41.Wxb7 1-0.
S. Factor - F. M. Currier
San Francisco WCA, 1923
1.e4 e5 2.Sf3 d6 3.d4 f5 4.Sc3 exd4 5.Sxd4 fxe4 6.Gc4 Sf6 7.Gg5 Ge7 8.O-O Sc6 9.Gxf6 Gxf6 10.Hh5+ g6 11.Hd5 Hd7 12.Hxe4+ Se7 13.Sd5 Ge5 14.f4 Sxd5 15.fxe5 Se7
16.Gf7+! Kd8 17.Se6+ 1-0.
25. turniej WCA jest rozgrywany w Detroit (Michigan) w dniach 23. 08-2. 09. 1924 roku. Factor zajmuje dzielone z Hahlbohmem i Whitakerem 2-4 miejsce z ogólnym wynikiem 11.5-4.5. Wygrywa pewnie bez porażki Carlos Torre. Jest to początek jego wielkiej, lecz krótkiej kariery szachowej. Piąte miejsce zajmuje młody Samuel Reshevsky.
S. Factor - S. Reshevsky
Detroit WCA, 1924
1.d4 d5 2.Sf3 Sf6 3.c4 e6 4.Sc3 c6 5.e3 Sbd7 6.Gd3 Ge7 7.O-O O-O 8.Hc2 dxc4 9.Gxc4 Hc7 10.Gd2 e5 11.Wac1 Gd6 12.h3 We8 13.Sg5 We7 14.Hb3 Hb6
15.Gxf7+! Kf8 16.Sce4 Gc7 17.Gb4 Gd8 18.Sd6 c5 19.dxc5 Hc7 20.Se6+ Wxe6 21.Gxe6 e4 22.Gxd7 1-0.
S. Factor - S. Mlotkowski [ D37 ]
Detroit WCA, 1924
1.d4 Sf6 2.Sf3 e6 3.c4 d5 4.Sc3 Sbd7 5.Gg5 Gb4 6.e3 c5 7.cxd5 exd5 8.Gd3 Ha5 9.O-O Gxc3 10.bxc3 Se4 11.c4 Sxg5 12.Sxg5 Sf6 13.cxd5 cxd4 14.e4 O-O 15.h3 We8 16.We1 Hc7 17.Hc1 Hxc1 18.Waxc1 Sh5 19.Wc7 Sf4 20.Gc4 Wf8 21.Wd1 h6 22.Sf3 We8 23.Wxd4 Wb8 24.Gf1 Wd8 25.Kh2 f6 26.g3 Sg6 27.Wb4 Se5 28.Sd4 Wd6 29.f4 Sd7
30.Sc6! Wxc6 31.dxc6 Sb6 32.cxb7 Gxb7 33.a4 1-0.
W następnym, 1925 roku, w rozgrywanym corocznie championacie Chicago Factor jest pierwszy. W kolejnym 26. turnieju WCA, rozgrywanym w Cedar Point (Ohio) w dniach 26.08-3.09. 1925 zajmuje drugie miejsce (z wynikiem 11-2) za pochodzącym również z Polski Abrahamem Kupchikiem. Przegrywa swoje partie ze zwycięzcą turnieju i ze Spero, pozostałe wygrywa. Na trzecim miejscu jest Jaffe.
Turniej mistrzów, rozgrywany w ramach 27 turnieju WCA w Chicago w dniach 21.08-2.09. 1926 roku kończy się zwycięstwem Marshalla. Wspólne 2-3 miejsca zajmują Maroczy i Torre. Kolejne dwa dzielone miejsca zajmują Jaffe i Kupchik. Na szóstym jest Isaac Kashdan, a dopiero na siódmym jest Factor, z ogólnym wynikiem 6.5-5.5. Przegrywa z Maroczym, Torre, Kupchikiem i Jaffe. W tymże samym roku bierze udział w telegraficznym meczu Chicago-Londyn, w którym remisuje z Sergeantem.
W Narodowym Turnieju w Kalamazoo (Michigan, 25.08-5.09. 1927), Factor zajmuje siódme miejsce z wynikiem 3-5. Zwycięża Whitaker przed Kupchikiem, Mlotkowskim, Reshevskim i H.Steinerem.
W 1928 roku Factor wygrywa championat Chicago oraz reprezentuje USA na trzeciej szachownicy na Olimpiadzie Szachowej w Hadze. Turniej olimpijski kończy się zwycięstwem Węgier przed USA i Polską. Factor uzyskuje wynik (+4-2=5). Wygrywa z H.Muellerem, M.Duchampem, Schoenmannem i Gilgiem, przegrywa zaś z Voellmym i naszym reprezentantem, zresztą byłym kolegą klubowym, Teodorem Regedzińskim
S. Factor - K. Gilg [D68]
Haga 1928 Ol
1.d4 Sf6 2.Sf3 e6 3.c4 d5 4.Sc3 Sbd7 5.Gg5 Ge7 6.e3 0-0 7.Wc1 c6 8.Gd3 dxc4 9.Gxc4 Sd5 10.Gxe7 Hxe7 11.0-0 Sxc3 12.Wxc3 e5 13.e4 exd4 14.Hxd4 Sb6 15.Gb3 Gg4 16.a4 Wad8 17.He5 Wde8 18.Hg3 Ge6 19.a5 Sc8 20.Gc2 Sd6 21.e5 Sf5 22.Hf4 g6 23.Sg5 Gd5 24.Gxf5 gxf5
25.Sxh7! 1-0.
Po powrocie z Olimpiadzie w Hadze Factor bierze udział w turnieju w Bradley Beach (5-12.09. 1928). Turniej kończy się zwycięstwem Kupchika przed Horowitzem i Edwardem Laskerem. Factor zajmuje dzielone, wspólnie z Turoverem, 4-5 miejsce z ogólnym wynikiem 3.5-3.5. Wygrywa z Kupchikiem, Horowitzem i Tennerem, przegrywa zaś z Ed. Laskerem, Mlotkowskim i Isaacsem.
S. Factor - I. Horowitz [A50]
Bradley Beach, 1928
1.d4 Sf6 2.c4 c6 3.Sc3 d6 4.e4 Sbd7 5.g3 e5 6.Sge2 Ge7 7.Gg2 O-O 8.O-O Hc7 9.h3 We8 10.Ge3 a5 11.b3 Sf8 12.Wc1 Sg6 13.Hd2 h5 14.f4 c5 15.f5 Sf8 16.dxe5 dxe5 17.Sd5 Sxd5 18.exd5 f6 19.Sc3 Gd7 20.He2 h4 21.gxh4 a4
22.d6! Gxd6 23.Gd5+ Kh8 24.Hh5+ Sh7 25.Gf7 g6 26.fxg6 1-0.
S. Factor - A. Kupchik [D16]
Bradley Beach, 1928
1.d4 d5 2.c4 c6 3.Sc3 Sf6 4.Sf3 dxc4 5.a4 e6 6.e3 Sbd7 7.Gxc4 c5 8.O-O Ge79.e4 cxd4 10.Hxd4 Gc5 11.Hd1 O-O 12.e5 Se8 13.He2 Sc7 14.Wd1 He8 15.Se4 Ge7 16.Hd3 f5 17.Sd6 Hg6 18.Ge3 Sb6 19.Gxb6 axb6 20.Hb3 b5 21.axb5 Wxa1 22.Wxa1 b6 23.Wa7 Hh6 24.He3 f4 25.Hd3 Sd5 26.Gxd5 exd5 27.Wxe7 Ge6 28.h3 Kh8 29.Sh4 Gg8 30.Shf5! 1-0.
W 30. turnieju WCA (26.08-5.09. 1929) w Saint Louis (Missouri) zajmuje dzielone, wspólnie z J. Winterem, 5-6 miejsce z ogólnym wynikiem 6-4. Turniej kończy się zwycięstwem Hahlbohma przed Andersonem, H.Steinerem i Whitakerem. Podczas pobytu Alechina w Chicago, Factor wspólnie z Elisonem rozgrywają z nim podczas pokazu symultanicznego partię, zakończoną remisem.
W 1930 roku Factor wygrywa championat Chicago oraz bierze udział w kolejnym turnieju WCA, również w Chicago (6-11.10). Dzieli w nim wspólnie z Whitakerem 1-2 miejsce z ogólnym wynikiem 6.5-1.5. Dodatkowy mecz o I miejsce nie jest organizowany. Podczas rozgrywek Factor wydaje uroczysty obiad w swoim domu dla uczestników turnieju. W następnym roku turniej WCA odbywa się w Tulsie (Oklahoma). Factor zajmuje 2. miejsce za Reshevskim z ogólnym wynikiem (+5=4-0).
W kolejnym WCA w Minneapolis (1932 rok) jest siódmy z ogólnym wynikiem (+3=3-5). W drugiej połowie sierpnia 1932 roku w Pasadenie (California) jest rozgrywany silny turniej z udziałem samego Alechina. Mistrz świata jest w doskonałej formie po oszałamiających triumfach w Bledzie, Londynie i Bernie, w trakcie swojej wielkiej podróży po Ameryce i Azji. Oprócz niego biorą udział młodzi szachiści: Reshevsky, Dake - Darkowski, Kashdan, Fine, Reinfeld, którzy już mają za sobą pierwsze duże sukcesy. Reshevsky - karierę "cudownego dziecka" i zwycięstwo w US Open w Tulsie (Oklahoma) w 1931 roku. Dake - sukcesy w championatach stanowych Nowego Jorku w 1930 i 1931 roku, udany występ na trzeciej szachownicy praskiej olimpiady i w turnieju w Antwerpii. Kashdan - duże doświadczenie i wielkie sukcesy w turniejach olimpijskich (Haga, Hamburg, Praga) i międzynarodowych (Frankfurt/M 1930 - II m, Stockholm 1930 - I m, Nowy York 1931 -II m, Bled 1931 - IV -VII m, Hastings1931/32 -II m, Londyn 1932 III-IV m). Reuben Fine jest tuż po sukcesie w US Open w Minneapolis, gdzie odbiera Reshevskiemu zwycięstwo w turnieju. Poza nimi uczestniczą jeszcze w turnieju: Reinfeld, Herman Steiner, Factor, Borochow, J. Bernstein, Araiza oraz Fink. Turniej zapowiada się wielce obiecująco. Zgodnie z przewidywaniami bez większego trudu zwycięża Alechin przed Kashdanem. 3-5 miejsce zajmują Dake, Reshevsky i Steiner. Szósty w turnieju jest Borochow i dopiero 7-10 miejsca wspólnie dzielą Bernstein, Factor, Fine i Reinfeld z ogólnym bilansem 5-6. Factor wygrywa z Borochowem, Bernsteinem i Finkiem oraz uzyskuje cenne remisy z Alechinem, Reshevskim, Fineem i Reinfeldem.
S. Factor - H. Borochow [E11]
Pasadena 1932
1.d4 Sf6 2.Sf3 e6 3.c4 Gb4+ 4.Gd2 He7 5.a3 Gxd2+ 6.Sbxd2 d6 7.e4 e5 8.Gd3 O-O 9.O-O c5 10.d5 Sh5 11.g3 Gg4 12.We1 g6 13.Sf1 f5 14.exf5 gxf5 15.Se3 Hf7 16.Sxg4 fxg4 17.Sg5 Hxf2+ 18.Kh1 Sxg3+ 19.hxg3 Hxg3 20.Se4 Hh4+ 21.Kg2 Hh3+ 22.Kg1 Sd7 23.Hd2 Wf4 24.We3 Hh4 25.Kg2 Sf6
26.Wh1 Sxe4 27.Wxe4 Hg5 28.Wxf4 exf4 29.Gxh7+ Kf7 30.Hd3 Kf6 31.We1 Kg7 32.We6 Kh8 33.Gg6 Hh4 34.Hc3+ Kg8 35.Ge4 f3+ 36.Gxf3 gxf3+ 37.Hxf3 Wf8 38.Hg3+ Hxg3+ 39.Kxg3 Kf7 40.Wxd6 Ke7 41.Wg6 Wf7 42.b4 cxb4 43.axb4 Kd7 44.c5 a6 45.Wg8 a5 46.bxa5 Wf5 47.c6+ Kc7 48.Wg7+ Kc8 49.cxb7+ Kb8 50.a6 Wf8 51.d6 1-0.
34. US Open w 1933 roku jest rozgrywany w Detroit. Zwycięża w nim Fine przed Reshevskim i Dake'em. Czwarty jest Willman, a piąte miejsce zdobywa Factor z wynikiem 7.5 -5.5.
Następny 35. US Open , w lipcu 1934 roku, ma miejsce w Chicago. Factor nie gra w finale który kończy się wspólnym zwycięstwem Reshevskiego i Fine'a przed Dake'em i Denkerem. Nie uczestniczy również w silnym turnieju w Syracuse w sierpniu 1934 roku gdzie bezapelacyjnie wygrywa Reshevsky przed Kashdanem oraz Dake'em i Fine'em.
36. American Chess Federation (ACF) kongres jest rozgrywany w Milwaukee (21- 31.07. 1935). Factor awansuje do finału. Zwycięża w turnieju Fine przed Dakeem i Kashdanem. 4-6 miejsce wspólnie dzielą Chevalier, Factor i Simonson przed Santasiere. Factor wygrywa z Simonsonem i Mortonem, przegrywa natomiast z Fine'em (w turnieju eliminacyjnym uzyskuje z nim remis) oraz remisuje w pozostałych partiach finału.
W rozgrywkach championatu Chicago (na początku 1936 roku) Factor przegrywa finałową partię z Margolisem oddając mu tym samym tytuł championa. Jest drugi przed Edgrenem oraz Elisonem, Hahlbohmem i Isaacsem. W maju 1936 roku Factor gra w pierwszych mistrzostwach USA w Nowym Jorku. Turniej wygrywa Reshevsky przed Simonsonem, Fine'em i Treysmanem. Dalsze miejsca zajmują Kashdan, Dake i Kupchik. Faktor kończy na 10 miejscu z ujemnym bilansem (+5-7+3).
H. Steiner - S. Factor [A48]
Nowy Jork USA - ch 1936
1.d4 Sf6 2.Sf3 g6 3.Gg5 Gg7 4.Sbd2 c5 5.e3 O-O 6.c3 d5 7.Gd3 Sbd7 8.O-O b6 9.He2 Gb7 10.Wae1 Se4 11.Gf4 We8 12.Se5 Sxd2 13.Hxd2 f6 14.Sxd7 Hxd7 15.dxc5 e5 16.Gg3 bxc5 17.e4 Wad8 18.Wd1 d4 19.Hc2 Kh8 20.f4 exf4 21.Gxf4 dxc3 22.bxc3 Hc8 23.Ha4 Gc6 24.Hxa7 f5 25.exf5 Gxc3
26.fxg6 Gd4+ 27.Kh1 hxg6 28.Hc7 Ha8 29.Wd2 Wd7 30.Hb6 c4 31.Hb1 cxd3 32.Hxd3 Ge4 33.Hg3 Kg8 34.Wfd1 Ha4 35.h3 Gb7 36.Hg4 We4 37.Hxg6+ Wg7 38.Hd6 He8 39.Kh2 Wxf4 40.Hxf4 Ge5 0-1
W. Adams - S. Factor [C15]
Nowy Jork USA-ch, 1936
1.e4 e6 2.d4 d5 3.Sc3 Gb4 4.Gd3 dxe4 5.Gxe4 Sf6 6.Gg5 h6 7.Gxf6 Hxf6 8.Sf3 Sd7 9.O-O Gxc3 10.bxc3 O-O 11.c4 e5 12.c3 c5 13.Wb1 Wb8 14.We1 exd4 15.cxd4 Ha6 16.Hb3 Sf6 17.Gd5 Sxd5 18.cxd5 c4 19.Hc2 b5 20.We7 Hd6 21.Wxa7 Hxd5 22.We1 Gf5 23.Hd2 Ge4 24.Se5 Wbd8 25.Hf4 Gd3 26.Sf3 Hf5 27.Hc7 Ge4 28.Se5 Wxd4 29.Sd7 Wd2 30.f3
30...Wxg2+ 0-1.
A. Simonson - S. Factor [A27]
Nowy Jork USA-ch, 1936
1.c4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Sc3 f5 4.d4 e4 5.Sd2 Gb4 6.e3 Sf6 7.f3 O-O 8.fxe4 Sxe4 9.Sdxe4 fxe4 10.Gd2 Gxc3 11.Gxc3 d6 12.Hc2 Gg4 13.Hxe4 Hh4+ 14.g3 Hh5 15.Hd5+ Hxd5 16.cxd5 Gf3 17.Wg1 Gxd5 18.Gg2 Gxg2 19.Wxg2 Wae8 20.We2 d5 21.Kd2 We4 22.a4 a5 23.Wa3 b6 24.Wb3 Wf5 25.Kd3 Kf7 26.Ge1
26. Sxd4! 27.Wc3 Sxe2 28.Wxc7+ We7 29.Wxe7+ Kxe7 30.Kxe2 Kd6 31.Gc3 g6 32.Gd4 Kc6 33.g4 Wf7 34.b3 h5 35.h3 Wb7 36.Kf3 Wf7+ 37.Kg3 hxg4 38.Kxg4 Wf5 39.h4 b5 40.Gc3 b4 41.Gd4 Wh5 42.Gf6 d4 43.e4 d3 44.Kf3 Wh7 45.Ke3 Wd7 46.Kd2 Kc5 47.e5 Wd5 48.e6 Kd6 49.e7 Kd7 50.Gg5 Ke8 51.Gf6 Rf5 52.Gg5 Wf3 53.Ge3 Kxe7 54.Gb6 Kd6 55.Gxa5 Kc5 56.Gd8 Kd4 57.Bb6+ Ke4 58.a5 Wh3 59.a6 Wxh4 60.Gg1 Wg4 0-1.
W 1937 roku w wielkim stylu, wygrywając siedem partii, Factor znów zdobywa tytuł championa Chicago. Inni uczestnicy finału championatu to: E. Gordon, L. Isaacs, B. Dahlstrom, G. Larson, G. O. O'Dell, F. Hazard, C. Czerwien i F. Webster.
S. Factor - L. Isaacs [A52]
Chicago ch 1937
1.d4 Sf6 2.c4 e5 3.dxe5 Sg4 4.e4 Sxe5 5.f4 Sec6 6.Ge3 Gb4+ 7.Sc3 O-O 8.Gd3 d6 9.Se2 Sd7 10.O-O Sf6 11.h3 He7 12.Sd5 Sxd5 13.cxd5 Sd8 14.Hc2 Ga5 15.Wf3 Gb6 16.Gxb6 axb6 17.Sd4 Hf6 18.Hc3 c6 19.Gc2 Gd7 20.Hd3 g6 21.We1 c5 22.e5 Hh4 23.g3 Hxh3 24.Sb5 c4 25.He3 Gxb5 26.f5 dxe5 27.f6 c3
28.Gf5! Hh5 29.Gg4 Hxg4 30.Hh6 1-0.
W końcu 1937 roku rozgrywane są mistrzostwa stanu Illinois. Turniej finałowy, w którym uczestniczą L. Dina, E. Gordon i E. Kossian kończy się wygraną Factora, który wygrywa wszystkie partie.
S. Factor - E. Gordon
Mistrzostwa stanu Illinois, 1937
1.Sf3 Sf6 2.c4 c6 3.b3 d5 4.Gb2 Gf5 5.d3 e6 6.Sbd2 Sbd7 7.g3 Ge7 8.Gg2 O-O 9.O-O h6 10.We1 dxc4? 11.bxc4 Hc7 12.e4 Gg4 13.d4 Sh7 14.Hb3 Sg5 15.Wab1 b6 16.Wbc1 Sxf3+ 17.Sxf3 Wad8 18.Hc3 Gf6 19.e5 Ge7 20.Sd2 Wfe8 21.Ge4 Sf8 22.Sf1 f5 23.Gc2 Sh7 24.Se3 Gh5 25.f4 Gf8 26.Hd3 g5 27.d5! gxf4 28.gxf4 Gc5 29.d6 Hf7 30.Kf2 Gg4 31.Gd4 Gxd4 32.Hxd4 Kh8 33.Sxg4 fxg4 34.He4 Wf8 35.Ke3 c5 36.We2 Wd7 37.Wg1 h5 38.Weg2 Wg8 39.h3 Wg7 40.hxg4 hxg4 41.Wxg4 Wxg4 42.Wxg4 Sf8 43.Hh1+! 1-0. Po 43... Sh7 44. Wh4 nastąpi generalna wymiana i marsz piona "d" do przemiany.
Wczesną wiosną 1939 roku w Chicago jest rozgrywany kolejny championat miasta, bodaj najsilniejszy od 1926 roku. Turniej kończy się wspaniałym wynikiem Factora (+9-1=0). Nie jest to niespodzianką. Kolejne miejsca zajmują: Ch. Ellison, H. Hahlbohm, B. Dahlstrom, N. Engholm. Niefortunnie dla rozgrywek E. Gordon i L. J. Lewis nie kończą turnieju.
Latem 1940 roku Factor z rodziną odwiedza Whitakera w Washingtonie. Po powrocie do domu listownie dziękuje mu za pobyt. Factor cały czas mieszkał w Chicago, pracując w firmie Bisno & Bisno, Real Estate Investments, której właścicielem był Alexander Bisno, dobrze znany w tych latach mecenas szachowy. Tymczasem w Europie trwa wojna. W czerwcu 1941 roku Factor pisze do Whitakera, pytając go, czy ten nie ma możliwości szybkiego załatwienia wizy amerykańskiej dla jego dwóch krewnych, którzy uciekając z Antwerpii przed nazistami docierają do Lizbony. Tam próbują się dostać statkiem do Afryki, niestety statek tonie, ale obaj docierają z powrotem do Portugalii. W lipcu tegoż roku wizytuje (z racji pełnionych funkcji organizatorskich w US Open) odbywający się w Saint Louis kolejny US Open, w którym zwycięża Fine przed H. Steinerem. Factor nie bierze udziału w grze. Czas upływa mu na towarzyskich rozmowach z Fine'em, Whitakerem i innymi uczestnikami turnieju.
Czas wojny nie sprzyja, nawet w USA, w organizowaniu turniejów szachowych. W liście do Whitakera w lutym 1942 roku Factor z goryczą pisze o niejakim Kuhnsie, który powiedział uczestnikom turnieju w Chicago, manifestując swój super-patriotyzm, że teraz nie jest pora na grę szachy, że musimy wygrać wojnę. Factor dodaje przy tym, że Kuhns dorobił się na I - szej wojnie... i szczęśliwie ani on ani jego synowie nie biorą udziału w obecnej. Z tego okresu interesująca i pouczającą partia Factora:
Nietsche - S. Factor
Chicago 1942
1. e4 e5 2. f4 exf4 3. Gc4 Hh4+ 4. Kf1 g5 5. Sf3 Hh5 6. h4 d5 7. Gxd5 Sf6 8. Sc3 Sc6 9.Gxc6+ bxc6 10. d4 Ga6+ 11. Kg1 g4 12. Se5?? Hxe5! 13. dxe5 Gc5+
Po 14. Kh2 następuje 14. ... g3+ 15. Kh3 Gc8+ 16. Hg4 Gxg4 mat. Dlatego białe poddały się (0-1).
W finale mistrzostwach stanu Illinois w 1944 roku dochodzi do niespodzianki. W finale grają: broniący tytułu Factor, Michelsen, 21-letni Sandrin i Ellenby. Partia Factora z Michelsenem ma iście kuriozalny przebieg. Dysponujący przewagą Michelsen ma możliwość zakończyć partię matem, zamiast tego czyni błędny ruch wieżą. Factor natomiast, zaabsorbowany powstałą sytuacją na szachownicy, zamiast po prostu zabrać wieżę i obronić partię ... poddaje się.
Doskonale grający Sandrin wygrywa w ostatniej rundzie z Factorem, wywalczając tym samym tytuł. Drugi jest Michelson, trzeci - Factor a czwarty Ellenby. Warto przytoczyć tą istotną partię:
S. Factor - A. Sandrin
Mistrzostwa stanu Illinois 1944
1.Sf3 d5 2.d4 Sf6 3.c4 c6 4.g3 dxc4 5.Gg2 Gf5 6.O-O Sbd7 7.Sc3 e6 8.Gg5 h6 9.Gf4 Sd5 10.Sd2 Sxf4 11.gxf4 Sb6 12.a4 a5 (jeśli 12...Hxd4, to 13 a5 Sd7 14. h6 z dużymi szansami)
13.Sf3 Gb4 14.Se5 Hh4 15.e4 Gh3 16.Hf3 Gxg2 17.Kxg2 Hf6 18.Wfc1 O-O 19.Se2 Wad8 20.Kh1 c5 21.dxc5 Gxc5 22.Wg1 Kh7 23.Wg3 Wd2 24.Wag1 Wxb2
25.Sg4! Hd8 26.Wh3? (wygrywało 26. Sxh6, np. 26. ...gxh6 27.Wg7+ Kh8 28.Hg4 i nie ma dobrej obrony przed 29. Wh7+ z następnym 30.Hg7 mat)
Wb3 27. Sc3 g6 (forsowne, bo inaczej 28.Sxh6 gxh6 29.Wxh6+ Kxh6 30.Hh3 z matem)
28. Wxh6+ Kg7 29.Wh7+?? (29.f5 wystawia czarnego króla na miażdżący atak. Teraz pozycja białych jest stracona.)
29...Kxh7 30.Hh3+ Kg8 31.e5 Wxc3 32. Hxc3 Hd5+ 33.Wg2 Hd1+ 34.Wg1 Hd5+ (niedoczas)
35.Wg2 Hd3 36.Hxa5 Hd1+ 37.Wg1 Hf3+ 38.Wg2 Hd1+ 39.Wg1 Hf3+ 40.Wg2 Wd8 0-1
Miernikiem siły szachistów odległych epok do naszych czasów jest ranking historyczny. Na popularnej stronie www.chessmetrics.com brak jednak, o dziwo, nazwiska naszego bohatera. Samuel Factor zmarł 11 stycznia 1949 roku w szpitalu w Chicago. Nekrologi o jego śmierci, które ukazały się w m. in. New York Times, Chess Life i American Chess Bulletin w styczniu 1949 roku, podkreślały jego szachowe sukcesy i zasługi dla organizacji turniejów WCA i ACF. W chwili śmierci Factor był dyrektorem Chicago Chess Club oraz pełnił odpowiedzialne funkcje w Federacji Szachowej USA..
Henryk Konaszczuk
konash@kki.net.pl
Autor składa serdeczne podziękowania panu Andrew McMillam za pomoc przy opracowaniu tego tekstu.