ID #1439

CHESS IN FORMER GERMAN, NOW POLISH TERRITORIES (plus some words on neighbouring areas)

CHESS IN FORMER GERMAN, NOW POLISH TERRITORIES (plus some words on neighbouring areas)

(SZACHY NA BYŁYCH TERENACH NIEMIECKICH)

     Wydana własnym nakładem w grudniu 2006 roku praca Holendra Freda van der Vlieta (Haga) mimo niewielkich rozmiarów jest prawdziwą kopalnią informacji o szachach na byłych niemieckich terenach obecnej Polski i krajów bałtyckich. Autor przybliża nam biografie szachistów i działaczy wywodzących się z tych terenach, wzmiankuje o rozgrywanych turniejach, meczach. Niektóre z tych informacji są dla nas zupełnie nowe, a pozostałe znakomicie poszerzają naszą wiedzę o turniejach i szachistach z tego ponad stuletniego okresu.

Fred van der Vliet

Fred van der Vliet

     Nie ma wprawdzie w tej pracy szachowych partii, ale objętość zawartej w pracy holenderskiego autora informacji jest imponująca. Przybliżmy niektóre z tych wydarzeń.
Autor poprzez mecze korespondencyjne m.in.Wrocławia z Hamburgiem (1840/3; 1-1), Berlina z Poznaniem (1839/40; 2-0), Akademickiego klubu szachowego Wrocławia z Akademickim klubem szachowym Berlina (1862/3 1-0), prowadzi nas do Wrocławia, centrum życia szachowego ówczesnego Śląska i Prus. Przybliża nam osobę Anderssena, jego wielkich uczniów. Biografie prof. dr Rosanesa, dr Riemanna, Schottlaendera i oczywiście Zukertorta, ucznia Anderssena.
     Adolf Anderssen.... Najwybitniejszy szachista Wrocławia. Zanim się to dla wszystkich stało oczywistym, był mało znanym problemistą, a prywatnie - nauczycielem matematyki. Dopiero przyjazd Harwitza w 1848 roku, po jego sukcesach w Cafe de la Regence i w Londynie, ich mecz, zakończony wynikiem wprawdzie remisowym, był początkiem sukcesów Anderssena. Po tym był wielki turniej londyński (1851), nieoczekiwane choć zasłużone zwycięstwo i niekwestionowane miano pierwszego szachisty świata, aż do dnia, gdy w Europie pojawił się Paul Morphy. Cztery lata później (1862), po odejściu P. Morphy?ego od szachów, zwycięstwo w II turnieju londyńskim przywraca Anderssenowi pozycję lidera światowych szachów. Dopiero przegrany mecz ze Steinitzem w 1866 roku odbiera mu ten zaszczytny tytuł....
     Ale wciąż, za jego błyskotliwą, pełną polotu grę, bezkompromisowe pojedynki na szachownicy, pozostaje wielki, szanowany i podziwiany przez ówczesną społeczność, szczególnie Wrocławia. Jego partie, szczególnie "nieśmiertelna" z Kieseritzkym (1851) i "wiecznie zielona" z Dufresne (1852), na trwałe weszły do szachowej klasyki.

A. Anderssen - L. Kieseritsky [C33]
Londyn, 1851

1.e4 e5 2.f4 exf4 3.Gc4 Hh4+ 4.Kf1 b5 5.Gxb5 Sf6 6.Sf3 [6.Sc3 Sg4 7.Sh3 Sc6 8.Sd5 Sd4 9.Sxc7+ Kd8 10.Sxa8 f3 11.d3 f6 12.Gc4 d5 13.Gxd5 Gd6 14.He1 fxg2+ 15.Kxg2 Hxh3+ 16.Kxh3 Se3+ 17.Kh4 Sf3+ 18.Kh5 Gg4 mat 0:1 Schulten - Kieseritzky, Paris 1844] 6...Hh6 7.d3 Sh5 8.Sh4 Hg5 9.Sf5 c6 10.g4 Sf6 11.Wg1! cxb5 12.h4 Hg6 13.h5 Hg5 14.Hf3 Sg8 15.Gxf4 Hf6 16.Sc3 Gc5 17.Sd5 Hxb2 18.Gd6 Gxg1? 19.e5!

Anderssen-Kieseritzky

19... Hxa1+ 20.Ke2 Sa6 21.Sxg7+ Kd8 22.Hf6+ Sxf6 23.Ge7 mat (1-0).

 
Anderssen,A - Dufresne,J [C51]
Berlin, 1852

1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Gc4 Gc5 4.b4 Gxb4 5.c3 Ga5 6.d4 exd4 7.0-0 d3 8.Hb3 Hf6 9.e5 Hg6 10.We1 Sge7 11.Ga3 b5 12.Hxb5 Wb8 13.Ha4 Gb6 14.Sbd2 Gb7 15.Se4 Hf5?! [15...d2! 16.Sexd2 0-0] 16.Gxd3 Hh5 17.Sf6+ [17.Sg3 Hh6 18.Sf5] 17...gxf6 18.exf6 Wg8 19.Wad1 Hxf3?

Anderssen-Dufresne

20.Wxe7+ Sxe7 21.Hxd7+! Kxd7 22.Gf5+ 1-0.

 
J. Rosanes - A. Anderssen [C39]
Wrocław, 1863

1.e4 e5 2.f4 exf4 3.Sf3 g5 4.h4 g4 5.Se5 Sf6 6.Gc4? [6.d4 ] 6...d5 7.exd5 Gd6 8.d4 Sh5 9.Gb5+? c6 10.dxc6 bxc6 11.Sxc6 Sxc6 12.Gxc6+ Kf8! 13.Gxa8 Sg3 14.Wh2 Gf5 15.Gd5 Kg7 16.Sc3 We8+ 17.Kf2 Hb6 18.Sa4 Ha6 19.Sc3 Ge5 20.a4

Rosanes-Anderssen

20...Hf1+!! 21.Hxf1 Gxd4+ 22.Ge3 Wxe3 23.Kg1 We1 mat (0-1).

 
A. Anderssen - E. Schallopp [C31]
Berlin, 1864

1.e4 e5 2.f4 d5 3.Sf3 dxe4 4.Sxe5 Gd6 5.Gc4 Gxe5 6.fxe5 Hd4 7.He2 Hxe5 8.d4! Hxd4 9.Sc3 Sf6 10.Ge3 Hd8 11.0-0 h6 12.Gc5 Sbd7

Anderssen-Schallopp

13.Hxe4+! Sxe4 14.Gxf7 mat (1-0).

 
J. H. Zukertort - A. Anderssen [C37]
Wrocław, 1865

1.e4 e5 2.f4 exf4 3.Sf3 g5 4.Gc4 g4 5.0-0 He7 6.Sc3 gxf3 7.d4 d6 8.Sd5 Hd7 9.Hxf3 Sc6 10.Hxf4 Sd8 11.Hg3 f6

Zuckertort-Anderssen

12.Hxg8! Wxg8 13.Sf6+ Ke7 14.Sxg8+ Ke8 15.Sf6+ Ke7 16.Sxd7 Gxd7 17.Gg5+ 1-0.

 
J. H. Zukertort - A. Anderssen [C60]
Wrocław, 1865

1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Gb5 Sge7 4.c3 d6 5.d4 Gd7 6.0-0 Sg6 7.Sg5 h6? [7...Ge7] 8.Sxf7 Kxf7 9.Gc4+ Ke7? [9...Ke8 10.Hh5 Hf6 11.f4] 10.Hh5 He8

Zuckertort-Anderssen

11.Hg5+! 12.hg5 Gxg5# 1-0.

 
A. Anderssen - J. H. Zukertort [C51]
Barmen, 1869

1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Gc4 Gc5 4.b4 Gxb4 5.c3 Ga5 6.d4 exd4 7.0-0 Gb6 8.cxd4 d6 9.d5 Sa5 10.Gb2 Se7 11.Gd3 0-0 12.Sc3 Sg6 13.Se2 c5 14.Hd2 f6 15.Kh1 Gc7 16.Wac1 Wb8 17.Sg3 b5 18.Sf5 b4 19.Wg1 Gb6 20.g4 Se5 21.Gxe5 dxe5 22.Wg3 Wf7 23.g5 Gxf5 24.exf5 Hxd5 25.gxf6 Wd8 26.Wcg1 Kh8 27.fxg7+ Kg8 28.Hh6 Hd6

Anderssen-Zuckertort

29.Hxh7+! Kxh7 30.f6+ Kg8 31.Gh7+! Kxh7 32.Wh3+ Kg8 33.Wh8 mat (1-0).

     Wobec braku odpowiednio silnych przeciwników we Wrocławiu Anderssen rozegrał niezliczoną ilość partii w Berlinie: z Dufresnem, Neumannem, Schalloppem, Knorre i innymi szachistami stolicy Prus. W 1877 roku z okazji pięćdziesięciolecia jego działalności szachowej w Lipsku organizowany został wielki turniej szachowy. 23 czerwca 1880 roku, w rok po jego śmierci, w ewangelickim kościele Marii Magdaleny (przy obecnej ulicy Ślężnej) następuje uroczyste odsłonięcie pomnika ufundowanego przez członków BSA (Breslauer Schachverein Anderssen). Dopiero w 1957 za sprawą Jerzego Arłamowskiego, ówczesnego prezesa Dolnośląskiego Związku Szachowego, prochy Anderssena uroczyście przeniesiono na Cmentarz Osobowicki. Do dziś stoi tam cudem uratowany przez J. Arłamowskiego pomnik nagrobny.
     W 100 rocznicę urodzin wielkiego mistrza, w lipcu 1918 roku, mimo wciąż trwającej I Wojny Światowej, zorganizowano na jego cześć niewielki turniej szachowy. Stronę finansową tegoż trudnego w tych czasach przedsięwzięcia zabezpieczył Hermann Schottlaender, brat Arnolda, wybitnego szachisty, mecenasa, który w testamencie zapisał swojemu klubowi szachowemu(BSA) ponad 4 tys marek i wielką sumę (300 tys marek) dla miasta. Charakterystyczna postać ówczesnego Wrocławia, dziś zupełnie zapomniana, z rzadka przypominana w szachowych periodykach....
     Przypomnijmy zabawną anegdotę o wielkim wrocławskim szachiście: kiedy Hans Cohn był studentem wrocławskiego college?u, dużo wolnego czasu spędzał we wrocławskim klubie szachowym. Tam spotykał Arnolda Schottlaendera, który zwyczajowo rozgrywał "kilka partyjek", często ze swoim ulubionym przeciwnikiem nazywanym "August Giant-Killer". W jednej z takich partyjek utworzyła się taka pozycja:

Schottlaender-August

Jak podaje Hans Cohn, Schottlaender zagrał 1. Hxf6+ na co August odpowiedział 1. ...Kg8 widząc że po 1...Hg7 2.Sf7+ Kg8 3.Sh6+ Kh8 4.Gb2! Se6 5. Hf7 białe powinny wygrać. 2. Gb2 Gh3 (planując mata; po 2. ...Hg7 3. Hxg7+ Kxg7 4.Gxg4+ białe wygrywają). Tutaj Schottlaender zagrał 3. Hh8+!! i natychmiast po odpowiedzi 3... Kxh8 zawołał: "August, popełniłem błąd, cofnijmy to posunięcie! Nie oddam ci hetmana!" Trwało to kilka minut, w końcu "zrezygnowany" Schottlaender usiadł ponownie przy szachownicy i zagrał: 4.Sf7+ Kg8 5.Sh6 mat.
     Nagrody w turnieju wynosiły: 400, 300, 200, 150 i 100 marek. Wyniki były następujące: Walter John (11,0 z 12p), Wegemund (10,0), Gotschall (6,5), Sprecher (5,5), Seger (4,0), Hauck (3,5) i Wittenberg (1,5).
     Breslauer Schachverein zostało założone w 1877 roku. Jednym z założycieli i pierwszym prezydentem był Theodor von Scheve i dzięki niemu towarzystwo otrzymało imię Anderssena. Kolejnymi prezydentami towarzystwa byli Hermann Schmidt (1878-83), Richard A. Pfeifer (1883-86), Berthold Schaefer (1886-1905) i Hans Seger od 1905 roku. Towarzystwo bardzo szybko uzyskało pozycję jednego z bardziej znaczących klubów niemieckich. Towarzystwo wspólnie z DSB organizowało w 1889 roku VI Kongress DSB (zwyciężył Tarrasch). Był to wielki sukces niemieckich szachów: kolejne miejsca zajęli Burn, Mieses, von Bardeleben, Bauer, Gunsberg, L.Paulsen, a dopiero na dalszych miejscach znaleźli się m. in. Blackburne i Mason. W pobocznym turnieju zwyciężył Emanuel Lasker, co było początkiem jego długiej i obfitującej w wielkie sukcesy kariery szachowej.
     Również w 1912 roku BSA organizowało we Wrocławiu kolejny kongres DSB. Wspólne zwycięstwo w nim odnieśli Duras i Rubinstein przed Teichmannem, Schlechterem, Tarraschem, Marshallem, Spielmannem etc. Podczas tego kongresu Tarrasch, jako urodzony we Wrocławiu (1862) i z powodu swych szachowych sukcesów, otrzymał honorowe członkostwo BSA.

 
S. Levitzky - F. Marshall [C10]
Wrocław, 1912

1.d4 e6 2.e4 d5 3.Sc3 c5 4.Sf3 Sc6 5.exd5 exd5 6.Ge2 Sf6 7.0-0 Ge7 8.Gg5 0-0 9.dxc5 Ge6 10.Sd4 Gxc5 11.Sxe6 fxe6 12.Gg4 Hd6 13.Gh3 Wae8 14.Hd2 Gb4 15.Gxf6 Wxf6 16.Wad1 Hc5 17.He2 Gxc3 18.bxc3 Hxc3 19.Wxd5 Sd4 20.Hh5 Wef8 21.We5 Wh6 22.Hg5 Wxh3 23.Wc5

Levitzky-Marshall

23...Hg3!! 0-1.

     Kolejny Kongres DSB we Wrocławiu odbył się w 1925 roku. Organizatorem (wspólnie z BSA) był klub szachowy "Morphy" który celebrował swoje 25-lecie. Prezydentem klubu był Allfons Ehrlich, dyrektorem turnieju Walter von Holzhausen, dobrze znany szachista i problemista. Zwyciężył Bogoljubow przed Nimzowitschem, Wagnerem i Rubinsteinem. Dalsze miejsca zajęli Reti, Gruenfeld, Becker, Saemisch. Tarrasch zajął jedno z ostatnich miejsc w turnieju, był to zarazem jego ostatni pobyt we Wrocławiu.
     Klub "Morphy" rozegrał dwa mecze z Poznańskim Klubem Szachistów. W pierwszym meczu (1927) zwycięstwo odnieśli szachiści z Poznania (4,5-1,5). W meczu rewanżowym (1929) również zwyciężyli poznaniacy (7,0-3,0). W składzie (polskiego) klubu z Poznania grał pastor August Rhode, ważna persona niemieckiego kościoła ewangelickiego na ziemiach polskich aż do 1945 roku.
     Szachowa federacja we wschodnich rejonach (Ostdeutsche Schachbund) zrzeszała kluby ze wschodnich i północnych regionów Prus. Odbyły się kongresy w Koenigsberg (Królewcu, 1878), Memel (Kłajpeda, 1879), Bydgoszczy (1880), Gdańsku (w 1883 r. i w 1898 r., kiedy Gdański Klub Szachowy - Danziger Schachklub - świętował swoje 25 -lecie). W 1906 roku zostaje założony Ostdeutscher Schachverband zrzeszający kluby z całej wschodniej części Prus, również Śląska i Poznania. Odbyło się pięć kongresów od 1909 do 1913 roku.
     W 1922 roku zostało założone Schlesischer Schachverband (Śląska Federacja Szachowa). Członkami tego towarzystwa były Oberschlesischer Schachverband (Górnośląska Federacja Szachowa) i DST (Niemiecka Federacja Szachowa w Czechosłowacji). W GFSz prezydentem był Kowatz (Bytom), viceprezydentem Cibulla (Królewska Huta). Kowatz był również prezydentem całej Śl.F.Sz. DST było organizatorem kilku turniejów międzynarodowych, corocznych kongresów oraz meczów towarzyskich, takich jak DST - Śląsk (Braunau 1925; 7-5, oraz Praga 1929; 7,5-4,5).
     Z chwilą powstania Schlesischer Schachverband na terenie Dolnego i Górnego Śląska rozgrywane są śląskie kongresy szachowe. Niewiele wiemy o tych turniejach. W 1923 w Bytomiu wygrywa A. Kramer po dogrywce z Erteltem (Katowice). Kolejny kongres w 1924 roku odbywa się w Bad Salzbrunn (Szczawno Zdrój). Wspólne zwycięstwo odnoszą A. Kramer i W. Bergmann; ten drugi zwycięża play - off. W 1926 roku kongres w Bad Altheide (Polanica Zdrój) kończy się zwycięstwem Saemischa przed Machate, Bergmanem i Kramerem; ponieważ Saemisch uczestniczy w turnieju jako "gość honorowy", tym samym tytuł mistrzowski przypada Machate.
     W kolejnym roku gospodarzami kongresu są Gliwice. Wspólne zwycięstwo odnoszą L. Schmitt i M. Foerder. Championem zostaje Schmitt ze względu na lepszą punktację dodatkową. Kolejne dwa miejsca wspólnie dzielą R. Pitschak i G. Machate. Dalsze miejsca zajmują Kramer, A.Babel i Sikorski (nic nie wiemy o tym jedynym w przedwojennym Wrocławiu szachiście o jakże polskim nazwisku, a w szczególności, ile polskości było w jego korzeniach rodzinnych).
     W 1928 roku kongres odbywa się w Reichenbach (Dzierżoniów). Zwycięża w nim G. Machate przed H. Foerderem, R. Pitschakiem, A. Kramerem. Dalsze miejsca zajmują O. Ruster, Sikorski i Vogel.
     W 1930 kongres rozgrywany jest we Wrocławiu. Zwycięża Foerder przed Pitschakiem, Rusterem i Machate. Dalej idą Sikorski i L. Schmitt. Foerder w 1933 roku wyjeżdża do Palestyny, zmienia nazwisko na Porath i reprezentuje Izrael na kilku olimpiadach szachowych, kilkakrotnie wygrywa mistrzostwo kraju (1937, 1953, 1957, 1959 i 1961).
     Dosyć silną obsadę ma turniej w Bad Salzbrunn (Szczawno Zdrój), rozgrywany na początku sierpnia 1933 roku. Zwyciężą L. Schmitt (5,5p). 2-3 miejsca zajmują Ahues (4,5p) i dr Seitz (4p). Kolejne dwa miejsca wspólnie dzielą Rellstab i K. Richter (po 3,5p). Dalej są John (3p), Machate (2,5p) i von Holzhausen (1,5p).

L. Schmitt - Ahues
Bad Salzbrunn, 1933

1.c4 Sf6 2.Sf3 e6 3.b3 b6 4.g3 Gb7 5.Gg2 Ge7 6. 0-0 0-0 7.Gb2 d6 8.Sc3 Sbd7 9.Hc2 c5 10.e4 a6 11.d4 Hc7? (11. ... cxd4) 12.d5! exd5 13.exd5 Wfe8 14.Sg5 Sf8 15.Sce4 Sxe4 16. Sgxe4 Sd7 17.Gh3 Gc8 18.f4 Sf6 19.Gxc8 Sxe4 20.Gf5 Sf6 21.g4 h6 22.g5 hxg5 23.fxg5 Sd7 24.Gh7+

Schmitt-Ahues

czarne poddały się (1-0), gdyż po 24. ... Kf8 następuje 25. Wxf7!!

     Turniej klasyfikacyjny w Bad Warmbrunn (Cieplice Zdrój) w 1939 kończy się wspólnym zwycięstwem Kellera (Drezno), Michela i Rellstaba (obaj Berlin) - wszyscy po 5,5 p z 7. Dalej są Weinitschke (Wrocław) 4p, Schmitt (Wrocław) 3,5p, Sikorski (Gliwice) 2p, Schlage (Berlin) 1,5p i Puscher (Gliwice) 0,5p. W turnieju mistrzów najlepiej finiszuje Heuaecker (w tym czasie mieszkający we Wrocławiu, champion Wrocławia w latach 1940-43). W play- off o tytuł championa Śląska przegrywa z Weinitschke 1,5-2,5.

(Dokończenie nastąpi)

Henryk Konaszczuk
konash@interia.pl

Tagi: Fred van der Vliet

Podobne wpisy:

Nie możesz komentować tego wpisu