Przez pryzmat czasu
Bardzo dawno temu widziałem, nie pamiętam już gdzie, poniższą partię:
Partia hiszpańska C96
Fischer,R - Keres,P
Curacao 1962
1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Gb5 a6 4.Ga4 Sf6 5.0-0 Ge7 6.We1 b5 7.Gb3 d6 8.c3 0-0 9.h3 Sa5 10.Gc2 c5 11.d4 Sd7 12.d5?
Znak pochodzi z książki E. Mednisa "Kak pobieżdali Fischera". Można się zgodzić z argumentacją, że nie jest to typowa dla Fischera reakcja, ale jest przesadą, że to posunięcie jest w ogóle słabe. Za dające więcej szans na uzyskanie przewagi uchodziło 12.dc5; lub 12.Sbd2. Posunięcia te zostały zagrane w tymże turnieju przez Fischera i Tala przeciwko Keresowi. 12...Sb6 13.g4?
Dopiero to posunięcie uznałbym za wątpliwe. Taka akcja powinna być dobrze przygotowana. 13...h5! Typowa dla takich pozycji reakcja. Czarne wykorzystują nieustabilizowaną pozycję pionków, szukając punktów dla swych figur. 14.Sh2 (14.gh5!?) 14...hg4 15.hg4 Gg5!
Czarne zamierzają zagrać g6 i Kg7, próbując wykorzystać otwartą linię "h". 16.Sd2 g6 17.Sdf3 Gc1 18.Hc1 Kg7 19.Hg5 To posunięcie prowadzące do trudnej końcówki z pewnością nie przyszło Fischerowi łatwo, ale lepsze to niż narażenie się na atak po linii h. 19...Sb7 20.Hd8 Wd8 21.a4 Najlepsza praktyczna szansa. 21...ba4 Inaczej białe zagrają 22.a5 i 23.b4 22.Ga4 Sa4 23.Wa4 Gd7 24.Wa2 c4 Bardzo odpowiedzialna decyzja. Czarne gotowe są osłabić swego pionka, aby w zamian uzyskać pole c5 dla skoczka. Wydaje się, że z punktu widzenia gry na wygraną lepsze było 24...Wh8, a pionka "a" można byłoby obronić poprzez a5 i nawet a4. 25.Sd2 Gb5 26.Shf1 Wh8 27.Se3 Wh4 28.Kg2 Wah8 29.Sf3 Wh3 30.Sf1 Sc5 31.Sg3 Gd7 32.g5 f6 33.gf6+ Kf6 34.We3 Ke7 35.Sd2 Wh2+ 36.Kg1 Gb5 Trzeba bronić pionka c4. Jasne, że w takim przypadku goniec jest bardzo pasywny i tym sposobem przewaga przestrzeni, jaką mają czarne jest niewystarczająca do wygranej. 37.Wa1 W2h4 38.Kg2 Wf8 39.Wf3 Wb8 40.Kg1 Wa8 41.Wa5 Wc8 42.Wa3
Tu partia została odłożona. Optycznie pozycja czarnych jest lepsza, a w dodatku Keresowi zwycięstwo było bardzo potrzebne, aby zachować szanse na grę o tytuł mistrza świata. 42...Wa8 43.Wa5 Wa7 44.Kg2 Sb7 45.Wa1 a5 Czarne grają na siłę na wygraną i wkrótce przekroczą granicę dopuszczalnego ryzyka. 46.Sgf1 Sc5 47.Se3! a4 Nie przechodzi 47...Se4 48.Sec4 Sf6 (48...Sg5 49.Sa5; 48...Gc4 49.Sc4 Sc5 50.Sa5) 49.Sd6 48.Wh3 Wh3 49.Kh3 Sd3 50.Wa2 Sf2+ 51.Kg3 Sd3 52.Sec4 Wa8 53.Sb6 Wa6 54.Sbc4 Sc5 55.Kf3 Wa8?! Czarne przeoczyły odpowiedź białych, ale nieoczekiwanie pomogło im to w odniesieniu zwycięstwa w skomplikowanej pozycji. 56.b4! Wykorzystuje fakt, że czarna wieża jest nie broniona. Teraz białe także mają argument w postaci wolnego pionka. 56...Sb3 57.Sa3 (57.Sb3?? Gc4) 57...Gd7 58.Kg2 Mednis podaje tu wariant 58.Wb2 Wh8 59.Sb3 Wh3+ 60.Kg2 Wc3!, chociaż po 61.Sa5 Wa3 62.b5 pozycja nie jest tak jasna. 58...Gg4 59.Sac4 Wc8 60.Se3 Gd7 61.c4 Wb8 62.b5 Sc5 63.Sd1 Kd8 64.Sc3 Wa8 65.Sf3?! Jeśli białe chciały grać na wygraną to należało spróbować 65.Sdb1! Tymczasem Fischer w wyrównanej pozycji rozpoczyna samobójczy rajd skoczkiem. 65...Kc7 66.Sg5? Kb6 67.Sf7?? Jeszcze była szansa na ratunek po 67.Sf3 Ka5 68.Wb2 a3 69.Wb1 67...Wf8! 68.Wf2? Można było próbować się ratować po 68. Sg5 68...a3! 69.Wf3?! I znów jedyne było 69. Sg5 69...Gg4 70.Wf2 a2! 71.Sa2 Se4 72.Wf1 Gf5! 73.c5+ dc5 0-1
Byłem wtedy początkującym szachistą i bardzo wierzyłem autorytetom, a partia którą przeglądałem nie była skomentowana. Wiele lat żyłem w przekonaniu, że 12.d5 nie daje nawet najmniejszych szans na uzyskanie ciekawej gry. Po latach koncepcja związana z zamknięciem gry poprzez 12.d5 pojawiła się w repertuarze Leko i nagle okazało się, że można tak grać.
Partia hiszpańska C96
W. Anand - M. Carlsen
Morelia/Linares 2007
1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Gb5 a6 4.Ga4 Sf6 5.0-0 Ge7 6.We1 b5 7.Gb3 d6 8.c3 0-0 9.h3 Sa5 10.Gc2 c5 11.d4 Sd7 12.d5 Sb6 13.Sbd2 g6 Mednis uważał, że po 13...f5 14.ef5 Gf5 15.Gf5 Wf5 czarne mają dobrą grę, ale partie Leko przeciwko Kramnikowi i Adamsowi (2005) wykazało, że jest inaczej. 14.b4 cb4 15.cb4 Sac4 16.Sc4 Sc4 17.Gb3! Sb6 18.Ge3 Gd7 19.Wc1 Wc8 Chyba lepsze było 19...Hb8, aby zagrać Hb7 i dopiero wtedy Wc8 20.Wc8 Gc8 21.Hc2 Gd7 22.Wc1 Sa8
Białe wygrały batalię o linię "c" i choć nie mają na niej punktów wtargnięcia, to udało im się zapędzić skoczka do narożnika. Trudno sobie wyobrazić gorszą pozycję dla tej figury. Jeśli 22...Hb8?, to 23.Hc7 Wc8 24.Hb8 Wb8 25.Gb6 Wb6 26.Wc7 23.Hd2 Hb8 23...f6 24.Se1 z ideą Sd3 i dalszym Sc5 24.Gg5! Gg5 Anand za najlepsze uważa 24...Hd8!, ale i tu po 25.He3 Gg5 26.Sg5 He7 27.f4 białe zachowują inicjatywę. 25.Sg5 Wc8 26.Wf1 h6
27.Se6! Oczywiście nie ma mowy o wycofaniu się. Po 27.Sf3 Kg7 czarne odżyłyby. Białe muszą wykorzystać moment, gdy czarne figury powędrowały na drugie skrzydło i czarny król pozostał bez asysty. 27...Kh7 Jeśli 27...fe6, to 28.de6 Ge8 29.Hh6! Sb6 30.e7+ Sc4 31.Hf8+ Kh7 32.f4 Ha8 33.Wf3 He4 34.f5 gf5 35.Wg3+- z rozstrzygającą przewagą. 28.f4 Ha7+ 29.Kh2 Ge8 30.f5 gf5 31.ef5 Można było także grać 31.Sg5+ Kg8 32.ef5 31...f6
32.We1! Aby poprzez e4 przerzucić wieżę do ataku na czarnego króla. Słabsze było 32.Wf3 Gf7 33.Wg3 Wg8 32...Sc7 Lub 32...Sb6 33.We4 Sc4 34.Sf8+! 33.Wc1 Gd7 34.Wc3 e4 (34...Se8 35.Wg3 Ge6 36.Wg6!+-) 35.Wg3 Se6 36.de6 Ge8 37.e7! Gh5 [37...He7 38.Gg8+] 38.Hd6 (38.Hd6 We8 39.Hf6 He7 40.Gg8++-) 1-0
Świetna partia Ananda, który nieco zaskoczony wyborem wariantu Keresa postanowił zagrać nietypowo dla siebie i w komentarzu powołał się na na partie Leko.
Tak często po latach przychodzi nam rozstawać się ze starymi opiniami...
Trener I klasy MF Waldemar Świć