Niełatwo być Fischerem!
Jeden z moich kolegów, sympatyk obrony Alechina opowiedział mi sen, który był impulsem do napisania poniższego artykułu.
"Gram ze Spasskim obronę Alechina i w pewnym momencie ofiarowuje mi on figurę na d5. Z najwyższym trudem się bronię.
Ledwie jednak skończyliśmy grać a tu już następna partia i znowu ofiara na d5. I dalej tak samo przez całą noc."
Obroniłeś się? - pytam. "Tak, we wszystkich partiach, ale co to za męka, człowieku! Tak przez całą noc ładują Ci tę ofiarę..." A teraz czas na partię, która stała się podłożem dla "koszmarnego" snu.
Obrona Alechina B05
B. Spasski - R. Fischer
Rejkjavik 1972 19 partia meczu o MŚ
1.e4 Sf6 2.e5 Sd5 3.d4 d6 4.Sf3 W tym wariancie czarne muszą się wykazać sztuką manewrowania na małej przestrzeni. Koncepcja jak dla Fischera dość niezwykła. Przywykliśmy do jego gry otwartej, aktywnej. Gwoli ścisłości należy jednak dodać, że Fischer zagrał obronę Alechina w roku 1970 ( Browne - Fischer) i cudem przeżył, choć debiut nie miał tam decydującego znaczenia.
4...Gg4 We wspomnianej partii Fischer grał 4...g6, co miało miejsce również w 13. partii meczu Fischer - Spasski, Rejkjavik 1972
5.Ge2 e6 Główny wariant, chociaż ciekawe jest również 5...c6 (wariant Flohra).
6.0-0 Ge7 7.h3 Gh5 Zdecydowanie słabe jest 7...Gf3 8.Gf3 Sc6 9.c4 Sb6 10.Gc6+ bc6 11.b3 0-0 12.Sc3 a5?! 13.Ge3 Sd7 14.Hh5!? Wasjukow-Torre Manila 1974.
8.c4 Sb6 9.Sc3 0-0 Przyjęcie ofiary pionka jest bardzo niebezpieczne np.: 9...de5 10.Se5 Ge2 11.He2 Hd4 12.Wd1 Hc5 13.b4 Hb4 14.Sb5.
10.Ge3 d5 Po 10...Sc6 11.ed6 cd6 12.d5 ed5 (12...Gf3 13.Gf3 Se5 14.de6 fe6 15.Gg4) 13.Sd5 Sd5 14.Hd5 białe w walce o centralne pola wygrywają ważne tempo napadając na Gh5.
11.c5 W czasach wielkiej popularności tego systemu próbowano grać także 11.cd5, lub 11.b3, ale z miernym skutkiem.
11...Gf3 12.Gf3 Okres swej świetności przeżywała także później wprowadzona do praktyki kontynuacja 12.gf3.
12...Sc4 13.b3 Kasparow uważa, że to błąd psychologiczny, biorąc pod uwagę skłonność Fischera do wymian skoczka za gońca przeciwnika.
Nie należy jednak zapominać, że bardzo ciekawa i sprawiająca wiele kłopotów kontynuacja Gellera 13.Gf4 została wprowadzona nieco później. Poza tym Fischer w tym meczu wciąż grał "nie to, co trzeba". Przez cały mecz zmieniał debiuty i warianty, co bardzo utrudniało życie sztabowi Spasskiego.
13...Se3 14.fe3
Białe mają przewagę przestrzeni i silne centrum. Czarne muszą jakoś podważyć konstrukcję pionową, inaczej pod jej osłoną białe zorganizują atak na króla.
14...b6?! Dopuszcza do bardzo niebezpiecznej akcji w centrum. Próba sforsowania białego centrum z drugiej strony była również nieskuteczna. Np: 14...f6 15.Gg4 Hd7 (15...f5 16.Ge2 z dalszym 16.Gd3?) 16.Sd5! Hd5 17.Gf3 Hd8 18.ef Gf6 19.Gb7.
Najlepsze było 14...Sc6 15.Wb1 (15.b4 Sb4 16.Wb1 Sc6 17.Wb7 Sa5) 15...f6.
15.e4! Zbyt wolne jest 15.b4 a5 16.a3 (16.Ha4 Sd7) 16...ab4 17.ab4 Sc6!= i czarne nie powinny mieć kłopotów.
15...c6 Po 15...bc5 16.ed5 cd4 17.de6! c6 18.ef7+ Wf7 19.Se4? białe uzyskują przewagę.
16.b4 bc5?! Ryzykowna kontynuacja, 16...a5 17.a3 ab4 18.ab4 Wa1 19.Ha1 Gg5 20.Kh1 z niewielką przewagą białych (Kasparow).
17.bc5 Ha5
W tym samym stylu. Zapewne Fischera nie zadawalało 17...Sd7 18. ed z dalszym Hd3 lub 18.Hd3 z niewielką ale trwałą przewagą.
18.Sd5 !? Ofiara w stylu Spasskiego. Później Spasski proponował tu 18.Hd2, a Olafsson 18.He1, co jak twierdzi Kasparow było poważną alternatywą.
18...Gg5 18...ed5 19.ed5 cd5 20.Gd5 lub 19...Ha6 20.Hb3; 19...Gg5 20.Kh1 z przewagą białych we wszystkich przypadkach.
19.Gh5!? Bardzo efektowne. Późniejsze analizy pozwoliły ustalić, że dokładniejsze było 19.Hd3, np: 19....Sa6 (19...Wd8 20.Gh5! g6 21.Hf3!;) 20.h4! lub 19...ed5! 20.ed5 Sa6 21.d6
19...cd5 19...g6? 20.Sf6++-
20.Gf7!+ Trzeba przyznać, że w tak złożonej pozycji obaj wielcy szachiści prezentują niebywałą fantazję. W analizach po meczu pokazuje się dokładniejsze drogi ataku i obrony, ale przy szachownicy trzeba szybko podejmować decyzje.
20...Wf7 21.Wf7
21...Hd2! Wspaniała replika! Posunięcie, które właściwie wymusza przejście do końcówki, co likwiduje atak białych. Słabsze było 21...Ge3+ 22.Kh2 Kf7 23.Hh5+ Ke7 24.Wf1 Sd7 25.Hf7+ Kd8 26.c6+-; lub 21...Sc6 22.ed!, jak twierdzi Kasparow czarne musiałyby w pocie czoła poszukiwać drogi ratunku. Po 21...Hc3 jest 22.Wf1!
22.Hd2 Gd2 23.Waf1 Sc6 24.ed5 Pewne problemy można było postawić przed czarnymi po 24.Wc7, ale i tu, jak pokazał Olafsson, czarne miały wystarczającą kontrę po 24...de4!! 25.Wc6 e3 26.Wf4! e2 27.We4 e1H+ 28.We1 Ge1 29.We6 Wd8!
24...ed5 25.Wd7 Ge3+ 26.Kh1 Gd4 27.e6 Ge5! Zabierając białej wieży ważne pola c7 i d6. Grozi też We8.
28.Wd5 We8 29.We1 We6 30.Wd6! Kf7! Najprostsza linia obrony to przejście do końcówki wieżowej.
31.Wc6 Wc6 32.We5 Kf6 33.Wd5 Ke6 34.Wh5 h6 35.Kh2 Wa6 36.c6 Wc6 37.Wa5 a6 38.Kg3 Kf6 39.Kf3 Wc3+ 40.Kf2 Wc2+ remis (0,5-0,5)
Pojedynek niebywale treściwy, pełen fantazji, godny meczu o mistrzostwo świata.
I rzeczywiście należy skonstatować, że niełatwo jest być Fischerem tak na jawie jak i we śnie.
Trener I klasy MF Waldemar Świć