Skoczek czy goniec
Umiejętność wymiany figur i pozostawienie sobie tych właściwych jest z pewnością niełatwa do opanowania. Walka skoczka przeciwko gońcowi jest często spotykanym motywem przewodnim partii także wielkich szachistów. Przykładów w, których skoczek bądź goniec grają pierwsze sprzypce jest oczywiście mnóstwo. Proponuję dwa, interesujące z różnych powodów.
W pierwszej partii grający czarnymi zrealizował bardzo ciekawą koncepcję strategiczną. Pamiętam, że już w czasach juniorskich podziwiałem zamysł Larsena i do dzisiaj mi nie przeszło.
Jimenez.Z.E - Larsen,B [B04]
Palma de Mallorca 1967
1.e4 Sf6 2.e5 Sd5 3.Sf3 d6 4.d4 de5 5.Se5 g6 Larsen zwykle grywał tzw. boczne warianty, co przy stanie teorii w tamtych czasach dawało mu bardzo dobre rezultaty. Inny, bardzo chętnie grywany przez niego wariant 5...Sd7 prowokował białe do ofiary figury 6.Sf7 Kf7, co w końcu teoria uznała za korzystne dla białych.6.Gc4 Ge6 7.Gb3 Gg7 8.0-0 0-0 9.He2 a5 10.Sc3 c6 11.Sd5 cd5 12.a4 Sc6 13.c3 Hb6 14.Ga2
Pozycja białych wygląda przyzwoicie i wydaje się, że mają one niewielką stabilną przewagę. Larsen wnosi jednak pewne korekty.
14...Ge5! 15.de5 d4! 16.Gh6 Wfd8 17.Ge6 fe6 18.Wfe1 Wd5 19.Gf4 Wf8 20.g3 Wf5 21.Wad1 Zamysł czarnych niezależnie od swej atrakcyjnej formy wiązał się oczywiście z pewnym ryzykiem, ale Larsen chętnie podejmował wyzwania. Z pewnością lepsze byłoby natychmiastowe 21.h4, aby i czarne miały o czym pomyśleć.
21...Hb3 22.h4 Ha4 Pionek zginął i nie widać żadnej rekompensaty.
23.He4 Hb3 24.cd4 Hb2 25.Wb1 Hd4 26.Wb7 Wde5 27.Hb1 We1+ Każda wymiana jest tu korzystna dla czarnych. Czarny król okazuje się być dość bezpieczny przy takiej konstrukcji pionkowej. 28.He1 Hd5 29.Hc1 Sd4 30.Wb8+ Wf8 31.Wf8+ Kf8 Skoczek z hetmanem powinny być silniejsze od gońca z hetmanem zwłaszcza na jednym skrzydle w ataku na króla. Hetmanowi bowiem "brakuje" możliwości skoczka.
32.Gh6+ Ke8 33.Hc8+ Hd8 34.Hc4 Sf5 35.Gf4 Kf7 36.Ge5 Hd1+ 37.Kh2 Hd2 38.Hc5 a4 A teraz ostatni, tym razem decydujący atut w postaci wolnego pionka.
39.Gc3 Hc2 40.Kg1 Hd1+ 41.Kh2 Hd5 42.Hb4 Hf3 43.Kg1 a3 0-1Kolejna partia jest interesująca z punktu widzenia rozwoju współczesnej wiedzy debiutowej. Pokazuje ona jak wąską ścieżką idzie niekiedy gracz, szczególnie zdany na czarny kolor.
14...Ge5! 15.de5 d4! 16.Gh6 Wfd8 17.Ge6 fe6 18.Wfe1 Wd5 19.Gf4 Wf8 20.g3 Wf5 21.Wad1 Zamysł czarnych niezależnie od swej atrakcyjnej formy wiązał się oczywiście z pewnym ryzykiem, ale Larsen chętnie podejmował wyzwania. Z pewnością lepsze byłoby natychmiastowe 21.h4, aby i czarne miały o czym pomyśleć.
21...Hb3 22.h4 Ha4 Pionek zginął i nie widać żadnej rekompensaty.
23.He4 Hb3 24.cd4 Hb2 25.Wb1 Hd4 26.Wb7 Wde5 27.Hb1 We1+ Każda wymiana jest tu korzystna dla czarnych. Czarny król okazuje się być dość bezpieczny przy takiej konstrukcji pionkowej. 28.He1 Hd5 29.Hc1 Sd4 30.Wb8+ Wf8 31.Wf8+ Kf8 Skoczek z hetmanem powinny być silniejsze od gońca z hetmanem zwłaszcza na jednym skrzydle w ataku na króla. Hetmanowi bowiem "brakuje" możliwości skoczka.
32.Gh6+ Ke8 33.Hc8+ Hd8 34.Hc4 Sf5 35.Gf4 Kf7 36.Ge5 Hd1+ 37.Kh2 Hd2 38.Hc5 a4 A teraz ostatni, tym razem decydujący atut w postaci wolnego pionka.
39.Gc3 Hc2 40.Kg1 Hd1+ 41.Kh2 Hd5 42.Hb4 Hf3 43.Kg1 a3 0-1Kolejna partia jest interesująca z punktu widzenia rozwoju współczesnej wiedzy debiutowej. Pokazuje ona jak wąską ścieżką idzie niekiedy gracz, szczególnie zdany na czarny kolor.
Jusupow.A - Halifman.A [D85]
Ubeda 1997
1.d4 Sf6 2.c4 g6 3.Sc3 d5 4.cd5 Sd5 5.e4 Sc3 6.bc3 Gg7 7.Ge3 c5 Kontynuacja ta była sprawdzana przez takich mocarzy jak Kasparow i Karpow. 8.Hd2 cd4 9.cd4 Sc6 10.Wd1 Ha5 11.Ha5 Sa5 12.Gd3 0-0 13.Se2 Gd7 14.Wb1 We wcześniej granej partii Jussupow,A-Gulko, Linares 1989 grano delikatniej:14.Wc1 Wfc8 15.Kd2 e6 16.Wc8+ Wc8 17.Wc1 Wc1 18.Sc1 Kf8 19.Se2 a6 20.Gf4 Sc6 21.Gd6+ Ke8 22.Kc3 Gf6 23.Gc7 Ge7 24.f3 i partia zakończyła się remisem.
Posunięcie białych ma na celu wywołanie b6, aby wykorzystać osłabienie w dalszej walce, nawet po wymianie wież. 14...b6 15.Kd2 Wfc8 16.Ga6W ten sposób białe zyskują nieco czasu na konsolidację swej pozycji.
16...Wd8 17.Whc1 Gc8 18.Gd3 Gb7 19.Wc7 Wac8 20.Wbc1 Wc7 21.Wc7 Wc8 22.Wc8+ Po zabraniu pionka 22.We7 Gf8 23.We5 Kg7 24.Wb5 Sc4+ 25.Gc4 Wc4 26.Kd3 Wa4 27.Wb2 f5 28.f3 Ga6+ aktywność czarnych figur staje się wystarczająca do wyrównania szans.
22...Gc8 23.Sc3 Sc6 24.Sb5 Ga6 25.Kc3 Kf8 26.a4 Gb7
27...Ke8 28.Gc4 Sb8 29.Kd3 a6 30.Sc7+ Kd8 31.Sd5 Sd7 32.Sb4 a5 Czarne pionki zostały zablokowane i tym samym unieszkodliwione jako atut w dalszej grze.
33.Gd5 Gd5 34.Sd5 ta wymiana jest także korzystna dla białych. Osłabione białe pola pozwolą białym na dalsze korzystne dla nich wymiany.
34...e6 35.Sc3 Kc7 36.Sb5+ Kc6 37.Kc4 Gf8 38.Gf4 Gb4 39.f3 Gf8 40.d5+ Przy najlepiej ustawionych figurach białe uruchamiają wolnego pionka w centrum. 40...ed5+ 41.ed5+ Kb7 42.Sd6+ Gd6 43.Gd6
Białe zrealizowały ideał w tym wariancie. Mają wolnego pionka i bardzo aktywnego gońca
. 43...g5 44.Gg3 Sf6 Przegrywa także 44...Ka6 45.d6 h6 (45...Kb7 46.Kb5 Sf6 47.Ge5 Sd7 48.Gd4+- ) 46.Gf2 Se5+ 47.Kd5+-
45.Ge5 Sd7 46.Gd4 Kc7 47.Kb5 f6
Nie pomaga 47...Kd6 48.Gb6 Sb6 49.Kb6 Kd5 50.Ka5 Kc5! 51.Ka6 Kc6 52.a5 f6 53.Ka7 Kc7 54.a6 h6 55.h3!+-
48.Gf2 Kd6 49.Gb6 Se5 50.Ga5 Sf3 51.Gc3 1-0
Okazuje się, że na wyższym poziomie trzeba bardzo uważnie studiować konskwencje wariantów debiutowych w postaci możliwych końcówek. W podanym przykładzie w tak forsownym debiucie, jak Obrona Grunfelda, jest to wręcz konieczne. Tego rodzaju wiedza powinna pomóc na każdym poziomie rozwoju szachisty.
Trener I klasy MF Waldemar Świć